Тирилиш. Лев Толстой

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ қидириб юрганини эслади. «То у жавоб қайтармагунча бора олмайман ҳам, бирон иш қилолмайман ҳам», – деб ўйлади Нехлюдов. Нехлюдов бундан бир ҳафта муқаддам унга узил-кесил хат ёзиб, ўзининг гуноҳкорлигини, гуноҳини ювиш учун ҳар нима қилишга тайёрлигини, лекин, ҳар ҳолда унинг бахт-саодати учун алоқани бира тўла узиш кераклигини билдирган эди. У ана шу хатга жавоб кутар, жавобдан эса дарак йўқ эди. Жавоб йўқлиги бир ҳисобда яхшилик аломати эди. Агар, аёл алоқанинг узилишига рози бўлмаганда аллақачон ёзиб юборган ёки илгаригидек, ўзи етиб келган бўларди. Нехлюдов у ёқда ҳозир қандайдир бир офицер яшаётганини ва у хотинга айланишаётганини эшитган эди. Бу хабар уни гоҳ рашк ўтида ёндириб азобга соларди, гоҳ ёлғон гапиришдан қутулдим, деб севинарди.

      Иккинчи хат ўз ер-мулкини бошқарувчидан эди. Бошқарувчи, меросхўрлигингизни мустаҳкамлаш учун албатта ўзингиз келишингиз зарур. Бундан ташқари, хўжаликни қандай олиб бориш керак, марҳума княгиня давридагидек олиб бориладими ёки мен бир вақтлар марҳума княгиняга таклиф этганим, энди сиз ёш князга таклиф этаётганим усулда, яъни асбоб-ускуналарни кўпайтириб, деҳқонларга улашиб берилган ерларда ўзимиз ишлаймизми, шу масалани ҳам ҳал қилмоқ зарур, деб ёзган эди. Бошқарувчи ердан шу тариқа фойдаланиш анча қулай бўлади, деб ёзган эди. Шу билан бирга, бошқарувчи одат бўйича ойнинг биринчи куни юбориши лозим бўлган уч минг сўмни бирмунча кечикиб юбораётгани учун узр сўраган эди. Шу пуллар кейинги почта билан юборилар экан. Кечикиб қолганининг сабаби шу эканки, деҳқонлардан йиғиб олиш жуда қийин бўлибди. Деҳқонлар шу қадар ноинсоф бўлиб кетишибдики, улардан пул ундириш учун бошқарувчи ҳукумат идораларига мурожаат қилишга мажбур бўлибди. Бу хат Нехлюдовга ҳам ёқар, ҳам ёқмас эди. Катта хўжаликнинг эгаси эканлиги унга ёқарди. Ёмон томони шу эдики, Нехлюдов катта ер эгаси бўлатуриб, ёшлик чоғлариданоқ Герберт Спенсернинг мухлиси эди, Спенсер ўзининг «Social statics»8 деган асарида адолат – ерга хусусий эгалик қилишга йўл қўймайди, деб даъво қилган, бу эса Нехлюдовни ҳайратда қолдирганди. У ёшликка хос самимийлик ва қатъият билан, ер хусусий мулк бўлиши мумкин эмас, деб гапирибгина қолмасдан, университетда шу ҳақда илмий асар ёзиш билангина кифояланмасдан, ўша вақтда буни амалга ҳам оширган, ўз эътиқодига хилоф қилмаслик, ер-мулкка эга бўлмаслик учун бир оз ерни (онасига дахли бўлмаган, отасидан ўзига мерос қолган ерни) мужикларга бўлиб берган эди. Энди мерос қолиб, катта ер эгаси бўлиб олгач, у икки йўлдан бирини танлаши лозим эди; ё бундан ўн йил муқаддам отасидан қолган икки юз ботмон ерни инъом қилганидек, ер-мулкидан воз кечиши ёки олдинги фикрининг хато ва нотўғрилигига иқрор бўлиб, индамай юравериши керак эди.

      Биринчисини қила олмасди, чунки кун кечириши учун ердан бошқа моддий бойлиги йўқ эди. У хизмат қилишни истамас, бунинг устига у роҳатда яшаб ўрганиб қолган ва бу одатларни тарк этишга кўзи қиймас эди. Бунинг ҳожати ҳам йўқ эди, чунки, энди унда ёшлигидаги қатъийлик, эътиқод кучи ва одамларни ҳайрон қолдириш истаги ва ғурурдан асар ҳам қолмаган СКАЧАТЬ