Иқтисодиёт қандай тузилган. Ха-Джун Чанг
Чтение книги онлайн.

Читать онлайн книгу Иқтисодиёт қандай тузилган - Ха-Джун Чанг страница 25

Название: Иқтисодиёт қандай тузилган

Автор: Ха-Джун Чанг

Издательство: ZABARJAD MEDIA

Жанр:

Серия:

isbn: 978-9943-8028-1-0

isbn:

СКАЧАТЬ ўсиш суръати кескин пасайди. Лотин Америкасида (шу жумладан Кариб денгизи) аҳоли жон бошига даромаднинг ўсиш суръати 1960 ва 1980-йиллардаги 3,1 фоиздан 1980 ва 2000-йилларда 0,3 фоизгача пасайди. Марказий ва Ғарбий Африкада 2000-йилда аҳоли жон бошига даромад 1980-йилга нисбатан 13 фоизга кам бўлган.

      Натижада, учинчи жаҳон саноат инқилоби, Кембриж иқтисодчиси Ажит Сингх томонидан деколонизациядан кейинги дастлабки бир неча ўн йилликларда ривожланаётган мамлакатларнинг иқтисодий ўсиш тажрибасини тавсифлаш учун фойдаланилган атама ўз ниҳоясига етди. Фақатгина Чили Пиночет (1974-1990) диктатураси остида 1980-1990-йиллардаги неолиберал сиёсатдан фойда кўришга муваффақ бўлди, аммо бунинг эвазига кўплаб инсонлар ҳаёти тўланди.

      Бу даврдаги бошқа барча муваффақиятлар кенг қамровли аралашув сиёсати ва босқичма-босқич либерализацияга эга бўлган мамлакатларга тегишли. Бунга энг яхши мисол Шарқий Осиё иқтисодиётининг "йўлбарси" (ёки "аждаҳоси") бўлган Япония ва тобора юксалиб бораётган Хитойдир.

      Девор қулаб тушмоқда: социализмнинг қулаши

      1989-йилда катта тарихий аҳамиятга эга бўлган ўзгаришлар юз берди. Ўша йили Совет Иттифоқининг қулаши ва Берлин деворининг қулаши бошланди. Германия бирлаштирилди (1990-йилда), Шарқий Европанинг аксарият мамлакатлари коммунистик мафкурадан воз кечди. 1991-йилга келиб СССР парчаланиб кетди. 1978-йилдан бери Хитой аста-секин, лекин ишонч билан дунёга очилмоқда ва унинг сиёсати тобора либераллашиб бормоқда. Ветнам (1975-йилда коммунистик бошқарув остида бирлашган) 1986-йилда очиқ эшиклар сиёсатини (Дои Мои) қабул қилди, шунинг учун социалистик лагер фақат бир нечта ўта консерватив давлатларга қисқартирилди, улар орасида Шимолий Корея ва Куба ҳам бор эди.

      Социалистик иқтисодларнинг муаммолари аллақачон маълум эди: тобора кўпроқ диверсификацияланган иқтисодиётни режалаштиришдаги қийинчилик, унумдорлик ва иш ҳақи ўртасидаги заиф боғлиқликдан келиб чиқадиган рағбатлантириш муаммолари ва гўёки тенглик жамиятида кенг тарқалган сиёсий таърифланган тенгсизликлар (9-бобга қаранг). Аммо кам сонлилар, шу жумладан, энг антисоциалистик кузатувчилар ҳам, блок жуда тез қулаб тушишини тасаввур қилишди. Энг муҳим муаммо шундан иборат эдики, социалистик блок мамлакатлари аслида иккинчи даражали технологияларга асосланган муқобил иқтисодий тизим қуришга ҳаракат қиларди.

      Албатта, космик технологиялар ва қурол-яроғ технологияси каби баъзи соҳаларда улар дунёда етакчи бўлган (охир-оқибат, Совет Иттифоқи биринчи марта одамни космосга юборган), у ерга инвестиция қилинган жуда катта миқдордаги ресурслар туфайли. Бироқ СССР ва унинг иттифоқчилари ўз фуқароларига фақат иккинчи даражали маҳсулотни таклиф қилишлари мумкинлиги маълум бўлганида, бунинг афзал рамзи Трабант, Шарқий Германиянинг пластик кузовли машинаси бўлиб, Берлин девори қулаганидан сўнг, у тезда музей буюмига айланди – халқ исён кўтарди. Тахминан кейинги ўн йилликда Шарқий Европанинг СКАЧАТЬ