Иқтисодиёт қандай тузилган. Ха-Джун Чанг

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ ҳақидаги таълимот, деб ҳам аталади. Бугунги кунда либерализм, одатда, демократик ташвиқот билан тенглаштирилади, чунки унинг сиёсий инсон ҳуқуқларига, жумладан, сўз эркинлигига урғу берилади. Бироқ 20-асрнинг ўрталарига қадар кўпчилик либераллар демократлар эмас эди. Илк либераллар анъана ва ижтимоий иерархия инсон ҳуқуқларидан устун туриши кераклиги ҳақидаги консерватив қарашдан аллақачон воз кечган эди. Аммо улар ҳамма ҳам бундай ҳуқуқларга лойиқ эмаслигига амин эдилар. Либералларнинг фикрича, аёлларнинг ақлий салоҳияти етарли эмас, шунинг учун улар овоз бермаслиги керак. Либераллар, шунингдек, камбағалларга овоз бериш ҳуқуқи берилмаслиги кераклигини, чунки улар хусусий мулкни мусодара қилишга чақирган сиёсатчиларни танлайдилар, дейишган. Адам Смит очиқ тан олдики, ҳукумат "Аслида бойларни камбағаллардан ёки бирон бир мулкка эга бўлганларни йўқлардан ҳимоя қилиш учун мўлжалланган институтдир".

      Ушбу концепцияни янада чалкаштириб юборадиган нарса шундаки, Қўшма Штатларда "либерал" атамаси чап марказчи партия позициясини ифодалаш учун ишлатилади. Тед Кеннеди ёки Пол Кругман каби америкалик "либераллар" Европада социал-демократлар деб аталади. Европада бу атама, масалан, Германиядаги Эркин Демократик партия тарафдорларини тасвирлаш учун ишлатилади, улар АҚШда либертарлар деб таснифланади. Кейин 1980-йиллардан бери ҳукмрон бўлган неолиберализм иқтисодий тушунча бор (пастга қаранг). У классик либерализмга жуда яқин, аммо барибир унинг аниқ нусхаси эмас. Иқтисодий нуқтаи назардан, неолиберализм минимал давлатни ёқлайди, лекин баъзи ўзгаришлар билан энг муҳим фарқ шундаки, у марказий банкни ва унинг банкноталарни чиқариш монополиясини тан олади, классик либераллар эса пул ишлаб чиқаришда ҳам рақобат бўлиши керак, деб ҳисоблашган.

      Сиёсий жиҳатдан неолибераллар классик либераллар каби очиқдан-очиқ демократияга қарши чиқмайдилар. Аммо уларнинг аксарияти хусусий мулк ва эркин бозор номидан демократияни қурбон қилишга тайёр.

      Неолиберализм, айниқса, ривожланаётган мамлакатларда, Вашингтон консенсус ёндашуви сифатида танилган, чунки у Вашингтонда жойлашган дунёдаги энг кучли учта иқтисодий институт, яъни АҚШ Молия вазирлиги, Халқаро Валюта Жамғармаси (ХВЖ) ва Жаҳон банки томонидан доимий равишда тарғиб қилинган. Аслида, 1870-йилдан 1913-йилгача халқаро майдонда универсал либерализм мавжуд эмас эди. Капитализмнинг юрагида, Ғарбий Европа ва АҚШда савдо протекционизми пасайган эмас, балки ошди. 1865-йилдан бери давом этаётган фуқаролар уруши натижасида АҚШ аввалгидан ҳам протекционист давлатга айланди. 1860—1870-йилларда эркин савдо шартномаларини имзолаган Ғарбий Европа давлатларининг кўпчилиги уларни янгиламади ва муддати тугаганидан кейин божхона тўловларини сезиларли даражада оширди (одатда охиргиси 20-йил эди). Бу қисман Янги Дунёдан (айниқса АҚШ ва Аргентинадан) ва Шарқий Европадан (Россия ва Украина) янги арзон импортлар билан курашаётган қишлоқ хўжалигини ҳимоя қилиш истаги билан боғлиқ эди, лекин бу асосан, оғир ва кимёвий СКАЧАТЬ