Мангу латофат: бадиалар. Иброҳим Ғафуров

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ катта ҳаёт ва предмет билимини талаб қиладиган тасвир жуда кам… Яна бир парча:

      «…меҳробларни икки тарафинда ва ичинда ҳамда устинда мармар ва жавоҳирлик мусайқал тошлар устиндаги қозма ва қабартма нақшлар инсонни дучори ҳайрат этар. Бутун меҳроб ва атрофидаги тошларга холис олтун қабартмалар ила оят ва ҳадислар ёзилган садаф, ақиқ, зумуррад ва забаржад тошларидан чархи ишлаб, мармарлар устинда мош ва нахуддан бошлаб данак катталигигача майда, шундай музойиқ ва кошинкорилар этганки, ўзбекча сўйлайин, бир табоқдай жойига бир соат қараран ила кўруб тамом қилолмайсан. Инсон ўзини бир олам ҳунар, бир дунё санъат ичинда кўруб, аввалри мусулмонларнинг дин йўлида этгон сайи ва қилғон ихлосларининг ҳамда ҳунар ва нафис санъатда этган тараққийларининг ва сарф этган пул ва ғайратларини ўйловиға ғарқ бўлуб, кўзи тинар ва ҳеч нимани кўрмас даражасиға келур…»

      Эътибор беринг, кимда ва қаерда учратгансиз манави тушунчаларни:

      жавоҳирлик мусайқал тошлар

      қозма ва қабартма нақшлар

      олтун қабартмалар

      садаф, ақиқ, зумуррад ва забаржад тошлар

      чархи ишлаб…

      музойиқ ва кошинкорликлар…

      Беҳбудийнинг ўзи ҳам бу санъатларни кўриб беихтиёр хитоб қилиб юборади:

      «Илоҳо, бу на хориқадур!» Беҳбудий шаҳарлар, мамлакатлар, ёдгорликлар, осори атиқалар, одамлар, уларнинг феъл-атворларини ўз сеҳрича ва ҳақиқий сеҳри ва синоатини топиб улкан санъаткорона сўзлар билан тасвирлаб ўтади. Унинг тасвирларида маърифатнинг кучи жилоланиб туради.

      Беҳбудий табиатни севади, унинг қудратли гўзаллигидан беҳад таъсирланади. Унинг табиатга муносабатида маърифатли қалбининг ўткир, бой, олижаноб ҳиссиётлари кўзга ташланиб туради. Беҳбудий ўз назари тўхтаган манзара, ҳодисалардан лоқайд ва бефарқ ўтиб кетмайди. Дунёни унинг бутун гўзаллиги ва мураккаблигича юрагига сингдириб, унга бўлган ўзининг инсоний муносабатларини аниқлай бошлайди. Бу тасвирларда Маҳмудхўжа беҳад синчков ва ўта эътиборли одам сифатида кўзга ташланади. Унинг тасвирларида муаллим, падар, маърифатчи, миллат отаси, тараққийпарварлик, ватанни севиш, доим улуғ мақсадларни олдига қўйиш ва уларга етиш йўлларини қидиришга интилиш хусусиятлари рўёбга чиқади.

      Маҳмудхўжа ҳар нарсага қизиқади ва ҳар нарсанинг туб моҳиятини топишни истайди. Унда ўрганишга бўлган майл ва лаёқат ҳам жуда кучли. Булар кўп жадидларга ва умуман жадидларга хос бўлган теран инсоний хусусиятлар. Агар жадидларни якка-якка эмас, яхлит бир бутун ҳодиса сифатида қарасак, уларнинг барчаларига хос бўлган хусусиятларни топишни мақсад қилиб қўйсак, унда Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг бугун инсоний хусусиятлари ва интилишларида жадидчиликнинг умумий белги ва хусусиятларини кўришимиз, топишимиз мумкин. Худди шундай ҳодисани Исмоилбек, Мунаввар Қори, Қодирий ва Чўлпонда ҳам энг чўққига кўтарилган ҳолда кузатишимиз мумкин.

      Беҳбудий дунёни СКАЧАТЬ