Tomris Xan . Əhməd Haldun Dərzioğlu

Чтение книги онлайн.

      Bu dəfə tamamlaya bilmədi sözünü. Bir anda qarşısında bitmiş kimi gördü Ağ Şamanı. Atı da ürkdü, bir neçə addım geriyə çəkildi.

      Çapar gənc bir igid idi. Həyəcan içərisində nə edəcəyini unutmuşdu. Sonra qarşısındakının Ulu Şaman olduğunu xatırlayıb cəld atından endi, diz üstə çöküb qarşısında heykəl kimi dayanan müqəddəs Göy adamını salamladı.

      – Tanrı səni qorusun, Ulu Şaman. Bağışla. Çox vacib vəzifə olduğu üçün sizə səsləndim. Yox-sa gözləyərdim. Gedəcəyim başqa yerlər də var, xəbəri çatdıracağım yerlər, şəxslər…

      Sak yurdunda çaparlar xəbərləşməyi təmin edən, məktub daşıyaraq lazım olan yerlərə çatdıran xüsusi yetişdirilmiş igidlər idi. Dayanmadan at çapır, dağ-daş demədən, isti-soyuq bilmədən çölləri gəzirdilər. Onlara at hazırlayan, gecikmədən atlarını dəyişdirmələrini təmin edən və hazır yeməklər təklif edən qonaq yerləri də vardı ki, vəzifələrində yubanma olmasın.

      Onlar üçün dayanmaq yox idi. İstirahətləri də, yuxuları da, yeməkləri də, içməkləri də at üstündə olurdu. Yorucu vəzifə olduğu üçün tez-tez çaparlar dəyişdirilir, yerlərinə yeniləri təyin edilirdi. Onların işini əngəlləməyin, onları gecikdirməyin ağır cəzaları olurdu.

      İgidin təcili yola çıxmalı olduğunu bilən Ağ Şaman sözü uzatmadan, – “Söylə!” – dedi.

      Çapar ayağa qalxdı. Əzbərində olan məlumatı onu göndərənin adından birnəfəsə söylədi:

      – Sak xaqanı Alp xan xəstəliyə düçar olub. Uzun zamandır, bunu bilmədən yatır. Xaqanlıq həkimləri, təbiblər dərdinə çarə tapa bilmədilər. Xanın həyat yoldaşı Tomris¹⁰ xatın Sak ölkəsindəki müqəddəs Göy üzü ərənlərinə xəbər yolladı ki, hamısı paytaxta gəlsin. Alp xanın dərdinə dərman tapsınlar.

      Buyruq bu idi.

      – Sənə də bu əmri çatdırdım, Ulu Şaman! – çapar igid sözlərini tamamladı.

      – Yaxşı, – dedi Ağ Şaman. – Buyruğu aldım. Gedə bilərsən, igid! Yolun uğurlu olsun.

      Çapar yerindən qalxıb şamanı salamladı, sonra da atına minib yoluna davam etdi.

      Ağ Şaman bir müddət durduğu yerdəcə heç tərpənmədən onun uzaqlaşmasını izlədi. İgidin atının dırnaq səslərinə diqqətlə qulaq asdı. Çapar gözdən itdikdən sonra çadırına geri qayıtdı.

      Gedərkən yolda düşündü:

      – Sak xanı xəstələnib! Çox pis… Müharibə qapımızdadır.

      Müharibə, yağı basqınları hər zaman olub. Hər zaman da olacaq. Bu döyüşlərdə həmişə xalqlar əziyyət çəkir. Bu müharibələr nəticəsində əldə olunan sülh barışıqları sanki pozulmaq üçün bağlanırdı.

      Hələ Sak elinin günbatan tərəfinə düşən, get-gedə böyüyən təhlükə elə təsirliydi ki, yer üzünü yandırıb-yaxırdı. Uzaqlardan gələn xəbərlər ta oralara qədər bu yanğının ağrısını daşıyırdı.

      Günbatan tərəfə doğru istila yürüşünə başlayan farslar mütləq üzlərini Sak yurduna da çevirəcəkdilər. Keçmişdən gələn istilaların təkrarlanması an məsələsi idi. Hökmdar Kir şöhrətini daha da geniş coğrafiyalara yaymaq üçün Sak yurdunu işğal etmək, onları məğlub etmək istəyirdi. Yeni İran-Turan savaşı yaxınlaşmaqdaydı.

      İran adlandırılan torpaqlarda qurulan fars dövləti…

      Dövlət idarəçiliyinə Əhəməni xanədanı hakim olduqdan sonra qana boğmuşdu yer üzünü.

      Başını yellədi Ağ Şaman. Xalqını böyük çətinliklər gözlədiyini bilirdi. Üstəlik, Sak xanı Alp xan xəstələnmişdi və yerinə keçəcək heç kim yox idi. Oğlu İsparqa Tiqin¹¹⁹ hələ on dörd yaşında yeniyetmə idi. Əgər Alp xana nəsə olsa…

      “Sak böyükləri belə çətin vəziyyətdə, böyük ehtimalla müharibənin başlayacağını bildikləri üçün kiçik uşağın taxta çıxmağına etiraz etsələr…” – düşünürdü Ağ Şaman.

      Ona iş tapşırılmışdı. Ona görə də ağlına belə suallar gəlirdi. Yoxsa Ulu Göy üzü ərənləri dövlət işlərinə qarışmazdılar. Onların işi Göy üzü və bilinməzlərdi.

      “Sümüklərdən¹²¹⁰ məsləhət almalı, gələcəyi soruşmalı, ruhlarla məsləhətləşməli idi”.

      Həkimlərin, təbiblərin vəzifələri tamamlanmalıydı ki, onlar çağırılsın.

      Bu xəstəliyin səbəbi nədir? Nə oldu Alp xana? Nə olacaq sonu? Bəs sak xalqının gələcəyi nə olacaq?

      Bu qədər sıxıntı və narahatlıq içərisində onlara ümid verəcək, rahatlandıracaq bir işıq var idi – Tomris xatın.

      Alp xanın birinci xatını, sakların sevib-saydıqları, gözəlliyi, bir o qədər də ağlı, bacarığı dillərə dastan olmuş Tomris xatın…

      Xalq, həqiqətən, çox sevirdi onu. Alp xana gənc yaşda həyat yoldaşı olmuşdu. Gözəl, dillərə düşən bu sevgi hekayəsinin sonunda Sak yurdunda günlərlə davam edən toy mərasimi qurulmuşdu.

      Xalqının da, xan sülaləsinin də gözlədiyi varis – taxta çıxacaq oğlan övladı əvəzinə ard-arda üç qız dünyaya gətirmişdi Tomris xatın. Onların ardından bir müddət Tanrı övlad verməmiş, daha sonra Tomris xatın bir oğlan doğmuşdu. Bu dəfə oğlan dünyaya gəldiyi üçün Sak yurdunda böyük el şənliyi olmuşdu. Alp Ər Tonqanın qanından olan, yer üzünü şərəfləndirən bu oğlan xan soyunun davamı demək idi.

      Adını İsparqa qoydular.

      “Tanrı Alp xanı qorusun!”

      Əgər Tomris xatın oğlunun yanında olsa, əlbəttə, İsparqa Tiqin Sak taxtına sahib çıxaraq dövləti idarə edə bilərdi. Buna qurultay qərar verəcəkdi.

      Axır vaxtlar baş verənlər heç də ürəkaçan deyildi.

      “Hələ fala baxaq görək”, – deyə Ağ Şaman öz-özünə dedi.

      Fars dövləti və hökmdar Kir