Müharibə qadın simalı deyil. Светлана Алексиевич

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ insan öldürmək nə qədər çətindir?! Mən gizli fəaliyyət göstərirdim. Yarım ildən sonra bir tapşırıq aldım – zabit yeməkxanasına ofisiant kimi işə düzəlmək… Gənc idim, gözəl idim… Götürdülər. Şorba qazanına zə-hər atmalı və elə həmin gün də partizanların yanına qaç-malı idim. Onlara alışmışdım; düşmən idilər, amma hər gün onları görürdüm. “Danke şön… Danke şön…” – deyir-dilər. Bu çətindir. Öldürmək çətindir…

      Bütün ömrüm boyu tarix dərsi keçmişəm, amma eyni zamanda da bilirdim ki, heç bir tarixi hadisədə hər şeyi axıra qədər bilmirik. Bütün yaşanmış hissləri, bütün həqi-qəti…”

      * * *

      “Mən özüm də uzun müddət inana bilmirdim ki, Qələbəmizin iki siması var – biri gözəl, digəri isə qorxulu. Baxmaq mümkün deyil. Dözülməzdir. Mənim öz mühari-bəm var idi…”

      XATIRLAMAQ İSTƏMİRƏM

      Minsk yaxınlığında köhnə üçotaqlı bina idi. O bina-lardan ki, müharibədən sonra tələm-tələsik və o zamanlar bizim düşündüyümüzə görə, müvəqqəti tikilmişdi. Çox-dan idi ki, yasəmən kolları ilə əhatələnmişdi. Yeddi il, son dərəcə heyrətli və əzab verən yeddi il davam edən ax-tarış prosesi elə ondan başlamışdı. O zaman mən özüm üçün müharibə aləmini – sonuna qədər açılmamış sirləri və mənası olan bir dünyanı kəşf edəcəyimi düşünürdüm. Ağrı, nifrət, həvəs duyacaqdım. Şəfqət və heyrət yaşaya-caqdım. Ölümün qətldən nə ilə fərqləndiyini, insanlıqla qeyri-insanilik arasındakı sərhədi anlamağa çalışacaqdım.

      İnsan başqa bir insanı öldürə biləcəyi fikrilə – dəli bir düşüncə ilə necə tək qala bilir? Hətta öldürməyə borclu-dur da. Fərqinə varacaqdım ki, müharibədə ölümdən baş-qa bir çox başqa şeylər də var… Orada bizim adi həyatı-mızda mövcud olan hər şey yaşarıdır. Müharibə – özü də həyatdır.

      Saysız-hesabsız insani həqiqətlərlə toqquşacaqdım. Sirlərlə. Əvvəllər mövcud olduğundan xəbərim belə ol-mayan bir çox məsələlər haqqında düşünəcəkdim. Mə-sələn, nə üçün biz yamanlığa təəccüblənmirik, nə üçün bizdə pislik qarşısında heyrət etmək hissi mövcud deyil?

      Bu, həddindən artıq uzun yol olacaqdı. Bütün ölkə boyu onlarla səfər, yüzlərlə yazılmış kaset, minlərlə metr maqnitofon lenti… Beş yüz görüş… Sonrasını saymaqdan əl çəkdim, simalar yaddaşımdan silinməyə başladı, yal-nızca səslər qaldı.

      Beynimdə xor səsi duyulur. Böyük bir xor, bəzən söz-lər demək olar ki, eşidilmir də, ancaq ağlaşma səsi gəlir. Etiraf edirəm: heç də həmişə inanmırdım ki, bu yolu get-məyə gücüm çatacaq, onu başa vura biləcəyəm. Sona çat-dıracağam. Şübhə və qorxu dolu dəqiqələrim olurdu; da-yanmaq və kənara çəkilmək istəyirdim, amma artıq bacar-mırdım.

      Mən Şərin əsirinə çevrilmişdim, dərin uçuruma boy-lanmışdım ki, nə isə başa düşüm. İndi isə mənə elə gəlir ki, müəyyən məlumatlar əldə etmişəm, amma beynimdə yaranan sualların sayı daha da artıb, cavablar isə, əksinə, azalıb.

      Amma o zaman – yolun lap başlanğıcında bu mənim heç ağlıma da gəlməzdi.

      Məni bu evə şəhər qəzetində dərc olunmuş kiçik bir qeyd gətirib çıxardı. Orda, “Zərbəçi” Minsk Yol maşınları zavodunda baş mühasib Mariya İvanovna Morozovanın təqaüdə yola salınması haqqında məlumat verilmişdi. Hə-min məlumatda o da bildirilirdi ki, o, müharibədə snay-perçi olub, on bir mükafat alıb; snayperçi kimi hesabında yetmiş beş öldürülmüş adam var. Bu qadının hərbi peşəsi ilə onun sülh zamanı gördüyü işi təsəvvürdə bir araya gətirmək həddindən artıq çətin idi. Gündəlik iş geyimin-də bir şəkil də verilmişdi. Adiliyin bütün əlamətləri ilə birgə.

      Qızlığın çələngi olan hörüklərini başına dolamış bala-caboylu qadın üzünü əlləri arasına alaraq böyük kresloda əyləşmişdi:

      – Yox, yox, danışmayacağam. Yenidən o zamana qa-yıtmaq? Bacarmaram… İndiyə qədər də müharibə haqqın-da filmlərə baxmıram. Mən o zaman lap gənc qız idim. Xəyal qurur və böyüyürdüm, böyüyür və xəyal qurur-dum. Elə bu vaxt – müharibə… Hətta özümə yazığım da gəlir. Mən nə dediyimi yaxşı bilirəm. Sən nə üçün bütün bunları bilmək istəyirsən ki? Dəhşətdir… İncimə ki, o də-qiqə “sən” deyirəm. Qızımla danışırmış kimi danışıram.

      Sonra soruşdu:

      – Bəs nə üçün mənim yanıma gəldin? Ərimin yanına getməlisən, o yada salmağı çox xoşlayır. Komandirlərin, generalların adı nə idi, hərbi hissələrin nömrələri – hər şey yadındadır. Mənimsə yox. Ancaq öz başıma gələnləri xatırlayıram. Öz müharibəmi. Ətraf adamla doludur, am-ma sən hər zaman təksən, çünki insan ölüm qarşısında yalnız olur. Mən dəhşətli bir tənhalıq xatırlayıram.

      Sonra maqnitofonu götürməyimi xahiş etdi:

      – Danışmaq üçün mənə sənin gözlərin lazımdır. O isə bizə mane olacaq.

      Amma bir neçə dəqiqədən sonra onu tamam yaddan çıxardı…

      MARİYA İVANOVNA MAROZOVA (İVANUŞKİNA)

      yefreytor, snayperçi

      “Bu sadə bir əhvalat olacaq… O zaman çox olan sadə rus qızlarından birinin əhvalatı… Mənim doğma kəndi-min – Dyakovskoyenin olduğu yerdə indi Moskvanın Proletar rayonu yerləşir. Müharibə başlayanda heç on səkkiz yaşım da yox idi. Uzun-uzun hörüklərim vardı, dizlərimə çatırdı. Heç kim inanmırdı ki, müharibə uzun sürə bilər; hamı gözləyirdi ki, tezliklə bitəcək. Düşməni qovacağıq.

      Mən kolxoza gedirdim, sonra mühasibat kurslarını bitirdim, işləməyə başladım. Müharibə isə davam edirdi… Mənim rəfiqələrim.... Onlar mənə deyirdilər: “Cəbhəyə getmək lazımdır”. Bu söz artıq havadan asılı qalmışdı. Hamımız hərbi komissarlıq yanında kurslara yazıldıq. Bəlkə də kimsə yoldaşlıq xatirinə etdi, bilmirəm. Amma orada bizə döyüş tüfəngindən atəş açmağı, qranat atmağı öyrətdilər. İlk vaxtlar… Etiraf edim ki, tüfəngi əlimə al-maqdan qorxurdum, xoşagəlməz bir şey hiss edirdim. Ağlıma da gəlməzdi ki, kimisə öldürə bilərəm; sadəcə cəbhəyə getmək istəyirdim, vəssalam. Dərnəkdə qırx nə-fər məşğul olurdu. Kəndimizdən dörd qız vardı – biz ha-mımız qonşu kənddən rəfiqələrdik. Bir sözlə, hər kənd-dən kimsə vardı. Özü də ancaq qızlar… Kişilərin isə hamı-sı müharibəyə getmişdi – kim yarayırdısa. Mən artıq xa-tırlamıram – bizdə rəqslər olurdumu, əgər olurdusa, o zaman yəqin ki, qızlar bir-birilə rəqs edirdilər, çünki oğ-lan qalmamışdı. Kəndlərimiz səssizləmişdi.

      Tezliklə Komsomol və Gənclərin Mərkəzi СКАЧАТЬ