Çaldıran döyüşü. Фарман Керимзаде

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ Yenidən əsas söhbətə qayıtmaq vaxtı yetişmişdi.

      Şah İsmayıl Qara Piri bəyə baxdı.

      – Sabahkı döyüşdə əsas ağırlıq sənin üstünə düşür. Nahaq yerə sənə «Tozqoparan» deməyiblər. Qaçar süvariləri ildırım sürəti ilə birbaşa Murad Mirzənin çadırına doğru şığımalıdır. Bu düşmən sədlərində qarışıqlıq salacaq. Çünki Muradın müxtəlif yerlərdən yığdığı, ayrı-ayrı dillərdə danışan qoşunu, birdilli, birfikirli qoşuna qarşı dayana bilməyəcək. Hüseyn bəyin şamlı və rumlu atlıları sağ cinahda olacaqlar. Dədə bəyin igidləri düşərgəni qoruyacaq. Lazım olsa köməyə də gələcəklər. Sol cinahda isə Məhəmməd bəy Ustaclının səfləri irəliləyəcək. Xadim bəy Xulafanın qoşunu həmişəki kimi pusquda durmalıdır. Qaçan düşməni doğramaq işini o hamıdan yaxşı bacarır.

      Sabahkı döyüşün tədbirini əvvəldən tökmüşdülər, indi onu dəqiqləşdirirdilər.

      – Mən özüm isə hər yerdə olacam!

      Şah İsmayılın bu sözü Hüseyn bəy Lələni narahat elədi. Cavan şahın dərin ağlı ilə bərabər, yeniyetməlikdən gələn dəliqanlılığı, bu yaşında şah taxtında oturmağından gələn sərbəstliyi də vardı. O, hamıya nümunə göstərmək üçün atını döyüş meydanına sürərsə, hər şey çalpaşıq düşə bilərdi. O, şahdı, sərkərdədi, döyüşü kənardan idarə etməlidir. Şahın döyüşə girdiyini görən düşmən tərəf də ürəklənə bilər. Düşünər ki, demək, qüvvələr tükənib. Ona görə də şah özünü döyüş meydanına atıb. Həm də axı onun əzələləri döyüşlər, vuruşlar görmüş Yaşlı süvarinin əzələləri kimi möhkəmlənməyib.

      Hüseyn bəy Lələ mənalı-mənalı Dədə bəyə baxdı. O da başını yüngülcə tərpətməklə niyyətini başa düşdüyünü bildirdi. Demək, Dədə bəy bir addım da olsa Şah İsmayıldan uzaqlaşmayacaq.

      Gecədən xeyli keçmişdi. O, sərkərdələrin, Əmirəlüməranın getməyinə icazə verdi. Özü isə yata bilmədi. Gözünə yuxu getməyəcəkdi. Nədənsə, qəlbi bərk narahat idi. Döyüş heç yadına düşmürdü. Elə bil döyüşü artıq udmuşdu. Deyəsən, bu, şeir narahatlığı idi. Qələm davatını götürdü, yerdən mütəkkəyə dirsəkləndi, səkkizkünc, nəfis işləməli mizin üstündəki qızıl şamdanda şam yanıb əridikcə, gilə-gilə tökülürdü. Şamın həssas, titrək alovundan ətrafında iki pərvanə dövrə vururdu. Bir neçəsi də yanıb mizin üstünə düşmüşdü. Bu onu xeyli düşünməyə məcbur elədi. Düzdür, ona qədər pərvanədən, şamdan xeyli qəzəllər yazılıb, amma yenə də yazılır və pərvanənin oda olan hərisliyi həmişə də insanları heyrətə gətirir .

      Pərvanə axı alovda nə görüb? Niyə kövrək qanadlarını, zərif vücudunu oda qurban verir? Axı onsuz da ömrü qısadır, Yox, nəsə burada böyük bir hikmət var. O hikməti dərk eləmək lazımdır. İnsan – hamısı yox, düz əqidəli insan da elə pərvanə deyilmi?! Bu torpağı birləşdirmək üçün özümüzü oda vurmuruqmu? Sabahkı döyüşdə nə qədər adam o pərvanələr kimi yanıb torpağa düşəcək?!

      İnsan da pərvanədir. İnsan da özünü oda vurur və qanadlarını yandırır. Görəsən bu odda-alovda nə sirr var, nə hikmət var?

      Çadırdan çöldəki ordugahın səsini şah eşitmirdi. Keşikçilərin bir-birini səsləməsi, atların fınxırtısı, ön xətdə yandırılan tonqallardan xəbərsiz idi. Şeir yazırdı.

      Qarşıdakı qarlıca dağı gördünmü?

      Yoldurmuş əyyamın, əriyib gedər.

      Axan sulardan sən ibrət aldınmı?

      Yüzünü yerlərə sürüyüb gedər.

      Qadirsən, ey ulu şahım, qadirsən!

      Hər nerəyə baxsan, onda hazirsən.

      Üstümüzdə dördguşəli çadirsən,

      Cümləmizi birdən bürüyüb gedər.

      Həmin gecə Murad Mirzə də yata bilmirdi. Səhərki döyüşü fikirləşirdi. Şah İsmayıla qalib gələ biləcəkmi? Onun buna zərrəcə şübhəsi yox idi. Axı onun qoşunu Şah İsmayılın qoşunundan xeyli çoxdur. Ona İstanbuldan gəlmiş təcrübəli sərkərdələr məsləhət verirlər və üstəlik də Osmanlı qoşun dəstələri də sabahkı vuruşda ona kömək eləyəcəklər. Bu döyüşçülər Macarıstanda, Serbiyada, Avstriya krallığında silahlarını sınayıb möhkəmlənmişdilər.

      İkincisinə gəldikcə Azərbaycan taxtının qanuni hökmdarı odur, – Murad Mirzə! Qardaşı Əlvənd Mirzə ilə birlikdə ölkəni idarə edə bilərlər. Əlvənd Mirzənin buna qanuni haqqı var. Amma Ərdəbil şeyxinin oğlunun bu səltənətə göz dikməyi əbəsdir. Düzdür, o da qohumdur. Amma babası Uzun Həsənin yaratdığı bu qohumluq qardaşları indi çıxılmaz vəziyyətdə qoyub. Məgər Uzun Həsən tərsa qızından dünyaya gələn qızını hökmdar nəslinə verə bilməzdi? Onu öz bacısı oğluna verib. Bu onların hakimiyyət uğrunda mübarizəsinə heç nə qazandıra bilməz.

      O, boyda babasına oxşayırdı. Ucaboy idi, iri gözləri, yumşaq saqqalı vardı. Yataqda əllərini başının altına qoyub gözlərini çadırın qübbəsinə dikib fikirləşirdi. Çadırın qabağında kimsə öskürdü. O, qalxıb dirsəkləndi.

      – Kimdi?

      – Sahibxəbərdi, qurban.

      – Nə var?

      – Vacib məsələdi.

      – Gəl görüm.

      Sahibxəbər çadıra girdi və yataqda paltarını soyunmamış uzanan hökmdara baxmadan doğrayıb tökməyə başladı:

      – Böyük hökmdar, indicə bizim düşərgəmizə dərvişin ordugahından bir fərari qaçıb gəlib.

      – Nə deyir?

      – Deyir ki, dərvişə kömək gəlib.

      – O kömək nədən ibarətdir? Kimdir ona köməyə gələn? Axı, ona heç kim köməyə gələ bilməz.

      – Deyir ki, Şirvanşah Sultan Mahmud on beş min qoşunla gəlib.

      Murad qalxıb oturdu, amma qərar tuta bilmədi. Durub gəzindi.

      «Şirvanşah Şah İsmayılla qan düşmənidir – Şirvanşahı öldürüb və onun oğlanları da indiyə qədər Şah İsmayılla düşmənçilik edirlər. Necə ola bilər ki, Şirvanşah belə bir kündə onun köməyinə gəlsin, özü də bu qədər qoşunla?..»

      – Fərarini buraya gətirin. – Sahibxəbər getmək istəyəndə onu saxladı – Dayan. Onun sözünə inanırsanmı?

      – Dediyini deyir.

      – Onda get gətir.

      Bir СКАЧАТЬ