Название: Xiyabani
Автор: Панахи Макулу
Издательство: Hadaf Neshrleri
Серия: Milli ədəbiyyat
isbn:
isbn:
“Bayram gəlir, qohum-qardaş şad olsun,
Sağlıq olsun, ləzzət olsun, dad olsun.
Tanış-biliş uzaq yaxın yad olsun,
Qoy düşmənin canı çıxsın, işi fəğan, dad olsun.
Bircə qismət verin, Kosa şad olsun…”
Qaval ağır-ağır çalındıqca, Kosa ilə gəlin də oynayır-dı. Kosa gəlini tutmaq istəyir, o isə nazlanıb o tərəf bu tərəfə qaçırdı. Sonra mahnı birdən sürətlənir, gələnlər yeyin-yeyin oxuyub çalırdılar. Kosa yıxılır, oxuyanlar mahnılarına da-vam edirdilər:
“Kosam ölmək istəyir.
Dərdin demək istəyir,
Bir qazan xaşıl aşı
Olsa, yemək istəyir”.
Gəlin Kosanın başı üstündə oturub ağlayırdı:
“Kosamız öldü, aman!
İşimiz oldu yaman.
Ona ver bircə qran,
Gör nə dirilmək istəyir!”
Məhəmməd, Fatı nənə və Zəhra xanım onlara baxıb gülürdülər. Nəhayət, Zəhra xanım on şahı qara pul çıxarıb verən kimi Kosa dirildi, onların qabağında baş əydi. Zınqıl-daya-zınqıldaya otaqdan çıxdılar.
Hamı gedəndən sonra Məhəmməd soruşdu:
– Onlar kim idilər? Niyə belə edirdilər?
Zəhra xanım öz-özünə deyindi: “Hə də, yenə sorğu-sual başlandı”.
– Onları Fatı nənə yaxşı bilər. Qoy sənin üçün da-nışsın.
Kosanı dəhlizdən yolsa salan Fatı nənə otağa qayıdan kimi Məhəmməd anasına verdiyi sualı ona da verdi.
Fatı güldü:
– Sən elə gərək hər şeyin axırına yetəsən? Hər fəslin özünə görə oyunu olar, camaatı əyləndirər. Bu da qış oyunu-dur, bala.
Kosa barədə Fatı nənə bir xeyli izahat verəndən sonra Məhəmmədlə bərabər düşüb zirzəmidən qarpızı gətirdilər. Qarpız kəsildi. Zəfəran kimi çıxan qarpızın içi azca ötmüşdü.
Məhəmməd günləri barmağı ilə ötürüb, çaharşənbə və bayramı gözləyirdi. Dayısının “İnşallah, sizdəh5 keçən ki-mi səni məktəbə qoyacağam”, – vədi yadına düşdü. Səbri lap tükənirdi.
Kiçik çillədən on gün sonra havalar xoşalmağa baş-ladı. Həyət-bacadakı qar yığınları anbaan kiçilir, şam kimi əriyirdi. Bir axşam Fatı nənə canamazdakı təsbehi götürüb, nəyi isə hesabladı və inamla dedi:
– Bu gələn cümə axşamı Xıdır Nəbidir:
Sabahdan qovud hazırlanması qərara alındı. Fatı nə-nə xeyli qarğıdalı və buğda qovurub, bir-birinə qatdı. Mə-həmmədi də özü ilə götürüb Zəhra xanımın siğə bacısıgilə getdi. Qovurğalar onların böyük əl dəyirmanında üyüdülüb una çevrildi. Qovud evə gələndən sonra onu mis məcməyiyə töküb namazxanaya gətirdilər. Unu təpə şəklinə saldılar. Ya-nına da su dolu aftafa-ləyən, bir qab doşab, bir şamdan, bir gülabdan gülab qoyub çıxdılar. Şamdanın yanına kibrit qoy-mağı da unutmadılar.
Bütün bu işləri diqqətlə seyr eləyən Məhəmməd kür-sünün başına qayıdan kimi anasından soruşdu:
– Fatı nənə deyir ki, gecə Xızır peyğəmbər bizə qo-naq gələcək, doğrudur?
– Doğrudur, bala.
– Xızır peyğəmbər kişidir, ya arvad?
Fatı nənə əllərini əlinə vurub güldü:
– Heç arvaddan da peyğəmbər olar?
– Niyə olmur!
– Allah-taala belə buyurub.
Məhəmməd bir az fikrə gedəndən sonra soruşdu:
– Sən dedin ki, Xızır peyğəmbər kişidir?
– Əlbəttə, kişidir.
– Onun bizim evimizdə nə işi var?
– O gələcək, üzünə gülab vuracaq, əllərini yuyub, do-şabla qovud ovub yeyəcək. Sonra da pəncəsini qovuda ba-sıb gedəcəkdir.
Bütün xamnəlilərin evinə girib hər evdən ən azı bir nəlbəki qovud yeyən Xızır peyğəmbər, Məhəmmədin gö-zündə dəvədən də böyük göründü. Uşağa elə gəlirdi ki, bu qədər qovud yeyən adamın qarnı, heç olmasa, un çuvalı ye-kəlikdə olar. Belə yekəpər bir adam karvansaranın darvaza-sından güclə keçə bilər. Bəs o, namazxananın balaca qapı-sından içəri nə cür keçəcək? Bundan başqa, namazxanaya girmək üçün o, gərək bu otaqdan keçib getsin. Məhəmmədlə anası da elə bu otaqda yatırdılar. “O yekəlikdə kişi mənim anam yatan otaqdan gəlib keçəcək? Bu, ola bilməz! Qoy pey-ğəmbər, ağam evdə olanda gəlsin”.
Məhəmməd bunları fikirləşdikcə qaşlarını çatıb, bir-dən Fatı nənəyə tərəf döndü:
– Nənə, qapıları möhkəm bağla, dəhlizin qapısına da qıfıl vur.
– Niyə bala? – deyə Fatı nənə təəccüblə ona baxdı.
– Qoy Xızır peyğəmbər bizə gəlməsin.
– Niyə, oğlum? – Bu dəfə anası təəccüblə soruşdu.
– Qoy ağam evdə olanda gəlsin.
– O bizim əlimizdə deyil, bala.
– Bəs kimin əlindədir?
– Allahın.
– Allahın adamları hamısı belə zorakıdırlar? O ye-kəlikdə kişi gəlsin, sən də, Fatı nənə də burada yatasınız? Elə iş olmaz. Qoy getsin dayıcangilə. Nə qədər istəyir, onlarda yesin. Mən qoymaram Xızır peyğəmbər bura gəlsin!…