Opowiadania kołymskie. Варлам Шаламов

Чтение книги онлайн.

      SERA­FIN

      List leżał na czar­nym, zakop­co­nym stole niczym kawa­łek lodu. Drzwiczki zro­bio­nego z bla­sza­nej beczki pieca były otwarte, węgiel jarzył się w nim podobny do kon­fi­tury z boró­wek w kon­ser­wo­wej puszce i ten kawa­łek lodu powi­nien był się roz­to­pić, sto­czyć się, znik­nąć. Jed­nakże lód nie top­niał i Sera­fin zląkł się, zro­zu­miaw­szy, że to nie lód, lecz list, i to list wła­śnie do niego, do Sera­fina. Sera­fin lękał się listów, zwłasz­cza tych nie­opła­ca­nych, ze służ­bo­wymi pie­czę­ciami. Wycho­wał się w wio­sce, gdzie po dziś dzień otrzy­many czy wysłany, „wystu­kany” tele­gram mówi o tra­gicz­nym zda­rze­niu: pogrze­bie, śmierci, cięż­kiej cho­ro­bie.

      List leżał na stole Sera­fina odwró­cony adre­sową stroną do dołu. Roz­wią­zu­jąc sza­lik i roz­pi­na­jąc zesztyw­niały od mrozu barani kożuch, Sera­fin spo­glą­dał na kopertę, nie odry­wa­jąc od niej oczu.

      Odje­chał już na odle­głość dwu­na­stu tysięcy wiorst, za wyso­kie góry i sine morza, chcąc o wszyst­kim zapo­mnieć i wszystko prze­ba­czyć. Jed­nakże prze­szłość nie chce pozo­sta­wić go w spo­koju. List przy­szedł spoza gór, z tego nie­za­po­mnia­nego jesz­cze świata, skąd wie­ziono go pocią­giem, samo­lo­tem, paro­stat­kiem, samo­cho­dem, wresz­cie reni­fe­rami – aż do tego osie­dla, gdzie się schro­nił. I oto list jest tutaj, w maleń­kim labo­ra­to­rium che­micz­nym, w któ­rym Sera­fin jest labo­ran­tem.

      Ściany wyko­nane z bier­wion, sufit i labo­ra­to­ryjne szafy poczer­niały nie ze sta­ro­ści, lecz od cało­do­bo­wego pale­nia w piecu; i dla­tego wnę­trze domku wygląda jak wiej­ska izba. Kwa­dra­towe okienka labo­ra­to­rium podobne są do okie­nek wyko­ny­wa­nych za cza­sów Pio­tra Wiel­kiego z miki. Szkło pocho­dzi z kopalni. Oprawa okienna wyko­nana jest w postaci drob­nej kraty, tak aby wyko­rzy­stać każdy naj­mniej­szy odła­mek szkła, a w razie potrzeby nawet roz­bitą butelkę.

      Żółta, elek­tryczna lampka, zwi­sa­jąca pod aba­żu­rem z drew­nia­nej belki, podobna była do samo­bójcy. Jej świa­tło to ciem­niało, to znów roz­ja­rzało się – w elek­trowni zamiast agre­ga­tów pra­co­wały trak­tory.

      Sera­fin roze­brał się i przy­siadł u pieca, wciąż jesz­cze nie doty­ka­jąc koperty. Był w labo­ra­to­rium sam. Rok temu, gdy wyda­rzyło się to, co zazwy­czaj nazywa się „rodzin­nym nie­po­ro­zu­mie­niem”, on nie chciał ustą­pić. Wyje­chał na Daleką Pół­noc wcale nie dla­tego, żeby był roman­ty­kiem czy też czło­wie­kiem obo­wiązku. „Wielki rubel” też go nie inte­re­so­wał. Uwa­żał jed­nak, podob­nie jak tysiące filo­zo­fów i dzie­siątki zna­jo­mych oby­wa­teli, że roz­łąka nisz­czy miłość, że wior­sty i lata pora­dzą sobie z każ­dym nie­szczę­ściem.

      Minął rok, a w sercu Sera­fina nic się nie zmie­niło i trwa­łość tego uczu­cia po cichu go zdu­mie­wała. Prze­cież nie dla­tego, że prze­stał już roz­ma­wiać z kobie­tami. Cał­kiem po pro­stu ich nie było. Te zaś, które były, to żony wyso­kich naczel­ni­ków – klasy spo­łecz­nej nie­po­mier­nie odle­głej od labo­ranta Sera­fina. Każda z nich, dobrze odży­wiona dama, uwa­żała się za pięk­ność. I takie damy miesz­kały w osie­dlach, gdzie wię­cej było roz­ry­wek, a znawcy ich wdzię­ków byli bogatsi. Do tego zaś w osie­dlach tych było wielu woj­sko­wych, nie zagra­żał więc nagły gru­powy gwałt ze strony szo­fe­rów czy też błat­nia­ków-więź­niów (tego typu przy­padki zda­rzały się co rusz w dro­dze lub na małych odcin­kach robo­czych). Dla­tego pra­cow­nicy zwiadu geo­lo­gicz­nego i naczel­nicy łagrów pozo­sta­wiali swoje żony w dużych osie­dlach – w miej­scach, gdzie mani­kiu­rzystki dora­biały się mająt­ków.

      Była też druga strona medalu – „tęsk­nota ciała”. Oka­zało się, że nie jest ona tak straszna, jak myślał Sera­fin kie­dyś, w mło­do­ści. Cał­kiem po pro­stu trzeba było mniej o tym myśleć.

      W kopalni pra­co­wali więź­nio­wie i Sera­fin wie­lo­krot­nie patrzył na szare, aresz­tanc­kie sze­regi, wpeł­za­jące do głów­nej sztolni albo wypeł­za­jące z niej przy końcu zmiany.

      W labo­ra­to­rium pra­co­wało dwóch inży­nie­rów-więź­niów. Przy­pro­wa­dzali ich i odpro­wa­dzali kon­wo­jenci. Sera­fin oba­wiał się z nimi roz­ma­wiać, oni zaś zwra­cali się do niego tylko w spra­wach służ­bo­wych – o wyniki ana­lizy czy też próby. Odpo­wia­dał im, odwra­ca­jąc wzrok. Nastra­szono go jesz­cze przed­tem, w Moskwie, kiedy zgło­sił się do pracy na Dale­kiej Pół­nocy. Powie­dziano mu, że prze­by­wają tam groźni prze­stępcy i Sera­fin bał się nawet przy­nieść kawa­łek cukru czy też bia­łego chleba swoim towa­rzy­szom pracy. Zresztą uwa­żał na niego kie­row­nik labo­ra­to­rium Prie­snia­kow, kom­so­mo­lec, któ­remu zakrę­ciło się w gło­wie od wła­snej nie­zwy­kle wyso­kiej pen­sji i wyso­kiego sta­no­wi­ska, otrzy­ma­nego zaraz po skoń­cze­niu insty­tutu. Za swój główny obo­wią­zek uwa­żał on nad­zór poli­tyczny nad pra­cow­ni­kami – być może tego tylko od niego żądano – nad wol­nymi i więź­niami. Sera­fin był star­szy od swo­jego kie­row­nika, ale posłusz­nie wypeł­niał wszystko to, co tam­ten naka­zy­wał w sfe­rze przy­sło­wio­wej „czuj­no­ści” i roz­wagi.

      W ciągu całego roku nie zamie­nił z tymi inży­nie­rami-więź­niami nawet dzie­się­ciu słów na tematy nie­zwią­zane z pracą. A ze sprzą­ta­ją­cym i noc­nym stró­żem Sera­fin w ogóle nie roz­ma­wiał.

      Po upły­wie każ­dych sze­ściu mie­sięcy płaca każ­dego takiego „kon­trak­to­wego” zwięk­szała się o dzie­sięć pro­cent. Po otrzy­ma­niu drugi raz dodatku Sera­fin wypro­sił sobie zwol­nie­nie na wyjazd do sąsied­niego osie­dla, poło­żo­nego rap­tem o sto kilo­me­trów dalej, aby coś kupić, pójść do kina, zjeść obiad w praw­dzi­wej jadło­dajni, „popa­trzeć na baby”, ogo­lić się u fry­zjera.

      Wdra­pał СКАЧАТЬ