Қышқылдық-негіздік әрекеттесу негіздері курсы бойынша әдістемелік нұсқау. Назгүл Дaлaбaевa

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ HBr мен HI-ті өндіріс пен зертханада да бір әдіс арқылы алады, яғни галогендерді сутекпен тікелей синтездейді немесе фосфор галлидтерін гидролиздейді:

H₂ + Br₂ = 2HBr PI₃ + 3HOH = 3HI + H₃PO₃

      Бром және йодсутектің суда ерігіштігі хлорсутекке қарағанда жоғары, себебі қалыпты жағдайда бромсутек қышқылының максималды концентрациясын 47-48 %-ға, ал йодсутектікін 70 %-ға дейін жеткізуге болады.

      Аталған қышқылдардың қолдану аймағына келетін болсақ, йод пен бром табиғатта аз таралғандықтан, олардың қолдану аумағы тұз қышқылына қарағанда аз. Бром және йодсутекті қышқылдар негізінен, медицина мен зертханалық тәжірибеде қолданылатын, бром және йодтың органикалық туындыларын жасауға жұмсалынады.

      Оттек топшасының элементтерінен түзілген қышқылдарға келсек, олардың ішінде күкіртсутек қышқылының маңызы ерекше (егер суды қоспағанда).

      Күкіртсутек қышқылын әдетте күкіртсутекті суда еріту арқылы алады. Таза күкіртсутек қалыпты жағдайда шіріген жұмыртқаның иісіндей, түссіз газ. Оны -60,5 °C-ге дейін салқындатқанда, ол жеңіл қозғалатын сұйықтыққа айналады, ал -85,6 °C-ден төмен түссіз кристалдар түзеді. Сұйық күкіртсутек өте төмен электрөткізгіштікке ие, себебі ол өте әлсіз диссоциацияланады.

      Күкіртсутектің молекуласы судың молекулалары сияқты бұрыштық құрылысқа ие. Расында, күкіртсутектегі байланыс бұрышы шамамен 92°. Күкірт пен сутектің арасындағы электртерістік мәнінің айырмашылығы көп емес, сондықтан да H-S байланысы әлсіз полярлы. Соған сәйкес, жалпы молекула да әлсіз полярлы. Күкіртсутектің суда ерігіштігі де, сулы ерітінділерде диссоциациялану қабілеті де галогендерге қарағанда төмен екендігі осыдан.

      Егер бөлме температурасында 1 литр су шамамен 400 литр хлорсутекте еритін болса, онда осындай жағдайда күкіртсутектің 2,9 литрі ғана ериді екен. Егер хлорсутектің молекулалары бір ерітіндіде толық диссоциацияланса, онда күкіртсутектің қаныққан сулы ерітіндісінде оның әрбір 10 мың молекуласынан тек жетеуін ғана су тартып алады екен. Осы себептен күкіртсутек қышқылын өте әлсіз деп есептейді. Бірақ бұл жағдай суда ғана осындай. Егер күкіртсутек натрий гидроксидінің ерітіндісінде болса, онда күкіртсутектің протондарын су молекулалары емес, гидроксид иондар тартып алады. Олардың протон тартқыштығы 1600 кДж/мольға жететіндіктен, бұл суға қарағанда 2,5 есе көп, күкіртсутектің диссоциациясы мұнда толық болады.

      Таза күкіртсутек пен оның сулы ерітіндісі – күкіртсутек қышқылы – химиялық қатынасы бойынша біраз ерекшеленеді. Таза күкіртсутек металдармен әлсіз әрекеттеседі, ал күкіртсутек қышқылы электрхимиялық кернеу қатарындағы барлық металдарды ғана емес, мыс, күміс, сынап сияқты металдарды да тотықтырады. Әрине, қалыпты жағдайда сутек ионының соңғы металдарды тотықтыруға күші жетпес еді, бірақ берілген жағдайда көмекке сульфид ионы келіп тұр. Ол мыс, күміс, сынаппен әлсіз еритін сульфидтер түзеді және бұл соңғыларының түзілу тепе-теңдігін жылжытады.

      Егер таза тауық жұмыртқасының ақуызымен жылтырап тұрған күміс қасықты араластырса, онда қасықтың түсі неліктен қарайып СКАЧАТЬ