Кыталык Уйбаан. Кустугу ситтэрбиэн. Иван Дьячковский

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ кыталык киһиэхэ дьолу тосхойор, дьолго көстөр дииллэрэ. Үрүҥ Аар Тойон уһулуччу сөбүлээбит киһитигэр кыталыктар сааскы үҥкүүлэрин көрдөрөн, үс бүк дьоллуур. Кыталыктар үҥкүүлээн ааспыт сирдэрэ дьон уоһуттан түспэт, ытык сир диэн ааттанар, – аҕам кэпсээнин түмүктээтэ.

      Түүн устата утуйбакка, араас санааҕа ыллардым: «Кыталык киһиэхэ дьолу аҕалар эбит. Миэхэ, оронтон турбат оҕоҕо, дьол диэн туран хаамар, оҕолору кытта тэҥҥэ сүүрэ-көтө, оонньуу-көрүлүү сылдьар буолуу. Кыталыктары бэйэлэрин эрэ көрөрдөөҕөр, үҥкүүлэрин көрбүт лаппа ордук эбит. Кыталык үҥкүүтүн көрдүм да, үс бүк дьоллоно түһэбин. Бастакы дьолум диэн – туран хаамыы, иккис дьолум – ийэбин булуу. Хаама сылдьар киһи «Ыраах да ыраах» диэн сиргэ тиийэрим чахчы, ол сиртэн ийэбин дьиэбэр сиэтэн аҕалыам этэ. Оттон үһүс дьол туохха наада эбитэ буолла? Толкуйдуу сатаатым да, кыайан тобулбатым, онон үһүс дьолум саппааска сырыттын, улааттахпына наада буолуо», – диэн быһаардым.

      Сарсыҥҥы күнүгэр «кыталык» диэн тыл санаабыттан арахпата. Аҕам кыталыгы кэрэттэн-кэрэ диэн кэпсээбитэ. Оттон кэрэ, кыраһыабай диэн тугуй? Маҥан палаатаҕа кэрэ, кыраһыабай диэн мин уруһуйдарбын ааттыыллара. Сиэстэрэлэрим уонна палаатам уолаттара хартыыналарбын көрө-көрө үөрдэхтэринэ, мин тэҥҥэ үөрсэрим. Кыталык диэн хайдах эбитэ буолла? Арааһа туох эрэ ураты дьикти, уһулуччу көстүү буолуохтаах. Ол кыталык диэн дьиктини көрдөҕүнэ, оннооҕор хаһан да үөрбэт, мичээрдээн да көрбөт, киһи көрө-көрө толлор оҕонньоро – биһиги аҕабыт кытта дьоллонуон сөп эбит. Аҕам бэйэтэ инньэ диэн кэпсээтэ. Арай мин ол кыталык диэннэрин уруһуйдуум! Мин көрбүппүн өссө тупсаран уруһуйдааччыбын ээ. Ол кэпсиир кэрэлэрин өссө тупсаран уруһуйдаан, дьоммор көрдөрөрүм буоллар, кыталыктан: «Ыраах да ыраах» диэн сиргэ барбыт ийэбитин төнүннэр», – диэн көрдөһүө этибит. Оччоҕо кини, биһигини дьоллоору, ийэбитин аҕалыа этэ.

      – Кыталык диэн хайдаҕый, миэхэ кэпсээҥ эрэ. Мин уруһуйдуом этэ. Үчүгэйдик уруһуйдуурбун бары билэҕит дии?! – диэтим убайдарбар.

      – Кыталык диэн туруйа курдук буолан баран, маҥан эрэ.

      – Оттон туруйа диэн хайдаҕый?

      – Туруйа диэн кубаны дуу, хааһы дуу уһун атахтаабыт курдук.

      – Ол куба дуу, хаас дуу диэн хайдаҕый?

      – Хайа-а, хааһы билбэккин дуо? Куһу улахан гына уруһуйдаа да, бүттэҕэ ол дии, хаас буолан тахсар.

      – Мин кус да хайдаҕын билбэппин ээ.

      – Акаары эбиккин буолбат дуо! Куһу баҕас хайдах билбэккин? Оннооҕор бу кыра оҕолор билэллэр дии! Кус диэни эйиэхэ хайдах быһаарыахха сөп эбитэ буолла?.. Ээ, биллим! Куурусса баар буолбат дуо, куурусса! Ону кыраһыабай уонна «мээт-мээт» дии-дии ууга уста сылдьар гына уруһуйдуугун – вот тебе и кус!

      – Мин куурусса диэни билбэппин ээ. Биһиэхэ маҥан палаатаҕа туруйа да, куба да, кус-хаас да, куурусса да эмтэммэтэхтэрэ. Онно уолаттар эрэ сыппыппыт.

      – Саатар сымыыты билэр инигин? Бүгүн сиэбиппит дии?!

      – Билээн-билэн!

      – Ну, вот! Сымыыты СКАЧАТЬ