Беш болали йигитча. Худойберди Тухтабоев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ eson-omon qaytib kelsam buniyam o‘qitamiz… Orifjon!

      – Labbay, ota!

      – Qo‘ying tug‘sa sigirni sotib yuboringlar, qo‘yning sutini amallab turarsizlar, oyingga ham aytdim… Sigiring qarib qoldi, endi yolchitib sut bermaydi… Bolasini olib qolinglar…

      Oldinda ketayotgan eshak uynoqlab, andek bo‘lmasa Zulayho bilan Usmonni ustidan ko‘tarib urayozdi. Umuman, yo‘lga tushganimizdan buyon tuzuk yurmayapti u. Goh chopgisi kelib oldingi ikki oyog‘ini osmonga ko‘tarib nag‘ma ko‘rsatadi, goh «nos chekib», engashib, yerni hidlab turgan joyida gir aylanadi, hala qilsa, shattalab yana bezor qiladi. Aslida ayb o‘zimda, kecha musallas suzganimizda katta tog‘ora bilan liq to‘la chori chiqqan edi. Tog‘orapog‘orasi bilan eshakning oxuriga qo‘yuvdim, paqqos tushirib olgan ekan, mast bo‘lib qolganga o‘xshaydi, ha-ha mast bo‘lib qolibdi u! Ana, ikki oyog‘ini osmonga ko‘taryapti yana!

      – Otajon! – qichqirib yubordi Zulayho. Eshak uchov ukamni ustidan itqitib tashlab, chap tomonga – shudgor qilingan yerlarga qarab yugurdi, hamma yoq qiy-chuv bo‘lib ketdi. Tasodifni qarangki, shoshilib eshakdan tushayotib Parpi buvam bilan To‘xta xolam ham ketmaket gupillab yiqilib tushishdi. Ukalarimning joni qiynalganini ko‘rib opam ham yig‘lab yubordi.

      Otam ikkovimiz eshakni quvib ketdik ortimizdan Sulton ham yugurdi. Eshak xaydalmagan taqir yerga chiqib olgach o‘ynoqlab, shataloq otib, xuddi bizga o‘yin ko‘rsatmoqchi bo‘lgandek g‘alati-g‘alati qiliqlar qilib qocha boshladi. To‘xtab, biz tomonga tumshug‘ini cho‘zib turadi-da, yetay-etay deganimizda yana o‘ynoqlashga tushadi. Sulton bizga qaraganda chopag‘onroq ekan, ikki marta yetib olib tizginini ushladi-yu, ammo eshak siltanib chiqib ketdi. Ikki soat chamasi ovora bo‘ldi quva-quva baland-past qirlarga borib qolibmiz. Tepalikdan u yog‘i terak bo‘yi keladigan jarlik. Shu yerda ushlab olarmiz deb xalqaga olib yaqinlashib kelayotgan edik eshak ikki oyog‘ini ko‘tarib, jarlikka shunday sakradiki, otam:

      – Eh, – deb uh tortib yubordi.

      Eshak jarlik tubiga gupillab urildi-yu, baqadek yalpayib qolgandek bo‘ldi.

      – Tamom! – dedi otam bosh chayqab.

      Otam bilan Parpi buvam bizga juda ilxaq bo‘lishibdi. Ehtimol dasht orqali rayonga jo‘nab ketgandir deb ham o‘ylashibdi.

      – Ro‘zg‘orga yarab turuvdi, – xuddi kechirim so‘ragandek bir ohangda dedi otam.

      – Mayli, Polvon, qayg‘urma, bolalaringning boshiko‘zidan sadaqa, – otamning ko‘nglini ko‘tardi buvam, – eshagim tug‘sa bolasini berarman, endi tezroq jo‘naylik tag‘in hukumatdan gap eshitib yurmagin.

      Harbiy komissariatning hovlisiga choshgoh mahalida yetib bordik. Hamma yoqqa odam demagani sig‘may ketibdi. Chol-u kampirlar, yosh-yosh qiz-u juvonlar, men tengi, mendan kichkina bolalar – igna tashlasang yerga tushmaydigan bo‘lib ketibdi.

      Otam tengi, undan yoshroq ikki yuz chog‘li kishini hovlining qoq o‘rtasiga ikkitadan qilib safga turg‘izib qo‘yishibdi. Safdagilarning bir xillari tartibga rioya qilib tikka turibdi, bir xillari bor-e, oyog‘im tolib ketdi, qo‘lingdan kelganini qilmaysan-mi deb, qopining ustiga o‘tirib olibdi, atrofdagilar bo‘yinlarini cho‘zib, bir xillari qo‘lini og‘ziga kuvacha qilib safdagilarga gap ham qo‘shib turishibdi:

      – Dada, dadajon, men bu yerdaman!

      – Hakim, bora solib adresingni jo‘natgin!

      – Bolaginam, bemahalda ko‘chaga chiqmagin!

      – Akajon, rasmingizni jo‘natib yuboring, oyimga darmon bo‘ladi.

      – Adasi, bolalaringizdan ko‘nglingiz tinch bo‘lsin, bir yaxshi qilib olib o‘tiraman.

      Otam Parpi buvam bilan quchoqlashib xayrlashdi, bolalarimni sizga, sizni xudoga topshirdim, dedi. Hammamizni bir-bir bag‘riga bosib peshanamizdan o‘pdi. Opam bo‘lsa otamning yelkasiga qo‘lini qo‘yishi bilan, negadir ho‘ngrab yig‘lab yubordi.

      Otam nihoyat o‘rtaga o‘tib yoshgina rus komandiriga ro‘baro‘ bo‘ldi. Komandir ro‘yxatdan otamning familiyasini topib, qo‘lini shop qilib bir narsalar degan edi otam yo‘lda eshak qochib ketib ovora bo‘lib qoldik dediyu, oxirida yana:

      – Eshshak… – deb qo‘shimcha qilib qo‘ydi.

      – Eshshak?! – xayron bo‘lib so‘radi komandir.

      – Da, eshshak! – dedi yana otam.

      Komandir negadir battarroq tutaqib ketdi, yer tepindi, otam yana qayta boshdan tushuntira boshladi. Eshak mast bo‘lib qolgan ekan dedi va:

      – Piyanista, – deb qo‘shimcha ham qilib qo‘ydi.

      – Piyanista?! – qoshlarini kerib takrorladi komandir.

      – Ha, eshak piyanista, – dedi otam nihoyat tushuntira olganidan mamnun bo‘lib. Ammo komandir jahl otiga minib oldi. Nazarimda sochlari tikka bo‘lib ketgandek bo‘ldi, vizillaganicha ichkariga kirib, o‘zi tengi bir uzbek komandirni boshlab chiqdi.

      – Nega komandirni haqorat qildingiz? – so‘radi yigit. Otam bo‘lgan voqeani aytib bergan edi, o‘zbek xaxolab kulib yubordi, rusga tarjima qilgan edi, u ham xaxolab kulib yana bir narsalar deb qo‘ydi.

      – Nima deyapti? – qiziqsinib so‘radi otam.

      – Essizgina, eshagini olib kelganda otliq askarlar safiga yozib qo‘yardim, minib jang qilardi, deyapti, – tushuntirdi o‘zbek komandir.

      Safda turganlar o‘rtasida yengilgina kulgi ko‘tarildi. Otam ham kulib, shosha-shosha javob qaytardi:

      – Komandirga aytgin, Parpi amakining eshagi tug‘sa xo‘tikchasini berib yuboraman deyapti, o‘shani minib jangga kiraveraman.

      O‘ris komandir yana kuldi, yaqin kelib otamning yelkasiga shappatilab, safga qo‘ya boshladi. Otamning bo‘yi juda baland ekan, qayerga qo‘ysa yoni-beridagilar beli barobar bo‘lib qolaverdi. Oxiri safning eng oldiga o‘tkazib ko‘rdi, unda ham bo‘lmadi. Sheriklarining bo‘yi otamning yelkasidan bo‘lib qoldi.

      – Sal engashib turaman, – dedi otam bo‘yi novchaligidan xijolat bo‘lib.

      – Hechqisi yo‘q, – dedi komandir, – artilleriyaga sizdaqangi pahlavonlar kerak.

      Komandir orqaroqqa chekinib, safga tiziling deya o‘rischa buyruq berdi. O‘tirganlar o‘rinlaridan turib, bir xillari qopchigini qo‘liga oldi, boshqalari yelkasiga tashladi. Komandir chapga buriling deb buyurgan bo‘lsa ham safdagilarning yarmi o‘ngga, yarmi orqaga burilishdi. Bir xillar yurib keta boshladi, yana bir xillari turgan joyida qoqilgan qoziqdek jim turishaverdi. Komandir safni avvalgi holiga keltirguncha naq terlab ketdi. Chapga deganda qayoqqa, o‘ngga deganda qayoqqa burilish kerakligini rosa tushuntirgach:

      – Chapga! – deb buyruq berdi yana. Yo‘q, bu gal uncha anglashilmovchilik bo‘lmadi, hamma chapga burildi.

      – Olg‘a! – buyruq bo‘ldi yana. Saf qo‘zg‘alishi bilan kuzatuvchilar ulu tortib yig‘lashga tushdi. Minglab odamlarning jam bo‘lib yig‘lagani juda qo‘rqinchli bo‘larkan.

      – Otajon!

      – Akajonim!

      – Pahlavonim!!!

СКАЧАТЬ