Genç Tulpar Hareketi. Amircan Alpeyisov

Чтение книги онлайн.

      Genç Tulpar mensupları arasında, Moskova ve Leningrad okuyan gençlerin daha faal oluşlarının bir gerekçesi, bilgi düzeylerinin yüksekliğinin de kendine özgü sebepleri vardı. Moskova, sıradan bir şehir, bir başkent değil, bir eğitim ve bilim merkeziydi. Dün, Alihan Bökeyhanov’ların, Sancar Asfendiyarov’ların üniversitelerinde ders gördüğü, kitaplar yazdıkları; Smağul Saduvakasov’ların, Gani Muratbayev’lerin eğitim alıp, eserlerini kaleme aldıkları yerdi.

      Leningrad’ın ise, Kazak halkı nezdinde apayrı bir yeri vardır. Şokan (Çokan) Valihanov, sokaklarında dolaşmış; Gubaydulla Cangirov, Çar II. Aleksander’ın emir subayı olarak burada görev yapmıştır. Muhtar Avezov, Alkey Margulan’lar eğitimlerini bu kentte geliştirmişlerdir. Dünkü Vatan Savaşı’nda (2. Dünya Savaşı) Leningradlılar, Dmitri Şostakoviç’in senfonisini dinlerlerken, peşisıra, Jambıl Jabayev’in “Leningradlı Öncülerim” şiirini okuyorlardı. Alia Moldagulova gibi Doğu’nun kahraman kızları da bu kentte yetişmişlerdir.

      Elbette, Moskova ve Leningrad kentlerindekilerin hepsi Kazak halkının büyüklüğünü, baturluğunu biliyorlardı. Kazak’ı Kazak yapan Mağcan Cumabayev’in, büyük yetenek sahibi Külaş Bayseyitova23 gibi bülbüllerimizin gezip geçtiği yerlerin izsiz kalması mümkün müydü? Alaş aydınlarının ruhunun dolaştığı bu şehirde yaşayan Kazak gençleri de, işte o yüksek seviyeye ulaşmaya gayret ettiler.

      Leningrad, Kazak aydınlarının demokratik mizaçlarının da şekillendiği özel bir kenttir. Mustafa Çokay, Alihan Bökeyhanov ve başkalarının, tahsil görmenin yanı sıra siyasi tecrübe de kazanarak hayat okulundan geçtikleri yerdir.

      Leningrad, Kazakistan’a, üç tamgeneral’den24 ikisini de veren şehirdir.

      Onların ilki, Balkan Savaşı kahramanı, Rus ordusunun muhabere birliğinin kurucusu, İmparator 2. Aleksander’ın en sevdiği emir subayı olan Gubaydulla Cangirov – Cengizhan-dır. Bu tarihi şahsiyet, Kazak topraklarının yağmalanmasına, devletleştirilmesine, satılıp yok edilmesine yol vermemiştir. Çarlık Toprak Komisyonu üyesi sıfatıyla, General Skobelev gibi çok yakın dostları ile birlikte Kazak topraklarının parçalanmasına karşı çıkmış, devlet mülküne geçirilmesine engel olmuştur. Ayrıca Petersburg’daki cami yaptırma komitesinin de aktif bir üyesiydi. Yine, 1884 yılında, Gubaydulla Cangirov’un çabalarıyla Kazakistan’da bürokratik işlemler, Tatar dilinden Kazak diline çevrilmiştir.

      İkinci tamgeneral, Lavr Kornilov idi. Karkaralı’da doğmuştur. Annesi Külşara, Kazak kızıdır. Kornilov, Rus ordusunun kolbaşısı yani başkomutanı olmuş, Beyazlar hareketinin liderliğini yapmıştır.

      Üçüncüsü ise, ordu generali Sağadat Nurmağambetov’dur.

      Zamanında Kazak aydınlarının eğitim gördükleri, çalışıp ömür sürdükleri, havasını teneffüs ettikleri Moskova, Leningrad gibi kentlerde, gençler kendilerini iyi yetiştirdiler, bilgi seviyeleri çok yüksek oldu. Özellikle Stalinist “demir perde”nin yırtılmaya başladığı o yıllarda bu şehirlerde, Sovyetler Birliği için reformlar hazırlanıp, toplumu değiştirecek hareketler organize ediliyordu. En önemlisi de buralarda, Stalinist tek kişiye tapınmacılığı ifşa etmeye gayret ediliyor; gerçek, demokratik gelenek ve kurallar çerçevesinde halkın şuuruna sindirilmeye çaba gösteriliyordu. Bunlar, komünist diktatoryanın tam bir kıskacına alınmış bir cumhuriyetten (Kazakistan) gelen gençlerin milli şuurlarının uyanmasına ve yeni bir düzeye yükselmesine etkide bulundu. Milli hareketlerin önem ve gerekliliğini anlamalarını sağladı.

      Kazak gençlerinin eğitim aldığı bir diğer önemli şehir de Ukrayna’nın başkenti Kiev’di. Eski bir kültüre sahip Kiev, tarihte Rus Kiev’i adıyla ünlenmişti.

      Kiev’in de, gençlerin kendilerini yetiştirmelerinde özel bir yeri vardır.

      Ukrayna, Moskova idaresinden hoşnutsuzluğunu her zaman açık olarak gösteriyordu. Kazakistan ile Ukrayna arasında ise yakın ilişkiler vardı ve bunun gençler üzerinde büyük etkisi olmuştur. Taras Şevçenko’nun Kazak ülkesinde devam eden yaratıcılığı da iki ülkeyi yakınlaştırıyordu. Genç Tulpar teşkilatının Kiev şubesinde Kaşakbay Yelevov, Serik Şartıkov, Orınbasar Kaşkınbayev, Kıdırgali Baybekov, Altınay Bertelevova, Turdıbek Sadıkov, Maydan Satkaliyev, Bahıt Ceksenbiyev vb. Kazak oğul ve kızları aktif olarak çalıştılar. Kiev’deki Genç Tulparlılar, sadece Kazakistanlı Kazak gençleri değil, diğer yabancı ülkelerin vatandaşı Kazak öğrencileri de içlerine almışlardı. Sloganları, “Aynı beşikteki Kazak çocuğuyuz!” idi. Onların saflarına Moğolistanlı Turusbek Ayathan, Jaksılık Kusmankızı gibi gençler de katılarak, Kazakistan’ın bağımsızlık mücadelesine katkıda bulundular.

      Genç Tulparlılar, sosyalist toplumun imkânları dâhilinde, Alaş düşüncesinin mirasçıları olma, Alaş aydınlarının işlerini devam ettirme yolunda faaliyet gösterdiler. Onlar, Sovyet yönetimine, sosyalist ideolojiye siyasi olarak doğrudan karşı çıkmadan, totaliter sistemle, manevi ve kültürel maarifçilik yoluyla karşı karşıya geldiler, bu alandaki eksiklikleri gündeme getirdiler. Bu arada, yönetim de, aydın kesim de, açıkça söylenmemekle birlikte, asıl maksadın bağımsız devlet kurma idealine yönelik olduğunu anlamışlardı.

      Genç Tulpar önderleri genç olsalar da, hareketi organize etme, plan projeleri belirleme sırasında, çok ileri siyasi basiret sergilediler. Her şeyden önce, yıldan yıla maneviyatı çöküntüye uğrayan, bölüp parçalanan, milliyetsizleşip, dilinden kopup dağılmakta olan halka, kültürel-aydınlatma faaliyetleri yoluyla etki etmeye çabaladılar. Onlar, geçmişin gerçeğinin perdesi açılırsa, halkın da gözünün açılıp, şuurunun uyanacağına inandılar. Moskova’da hayatlarını sürdürüp “Kruşçev Ilımlılığı” döneminin imkânlarından geniş şekilde faydalandılar.

      Ülke (SSCB) çapında Leninist Komünist Gençlik Komitesi Merkezlerine ve Moskova Komünist Parti Komitesi’ne “Leninist politika temelinde ulusal kültürü geliştireceğiz” diyerek mektuplar gönderdiler. Bunun üzerine adıgeçen kurumlar, talep edilen kültürel-aydınlatma faaliyetleri gerekçesine engel çıkarmayarak izin verdiler, yardımcı oldular. Merkezi gazete ve dergilerde Genç Tulpar Uyumu’nun kültürel etkinlikleriyle ilgili makaleler yayınlandı, televizyonlarda haberler yapıldı. Genç Tulpar adına Murat Avezov, Bolathan Taycan ve Sabit (Sovetkazı) Akatayev, daimi temsilci heyeti sıfatıyla, Moskova Genç Komünistler Teşkilatı ile irtibat kurup, işleri takip ediyorlardı.

      Kazak gençleri, Moskova’da “Öğrenci Konseyi” de kurdular. Buraya Moskova’daki yükseköğretim kurumlarındaki temsilciler üye oldular. Onlar, esas olarak eğitim meseleleri ile ilgileniyorlardı.

      Genç Tulparlılar, Yüksek Sovyet’in bir toplantısına katılmak üzere Moskova’ya gelen Kazakistan Sovyet Cumhuriyeti lideri Dinmuhammed A. Kunayev ile de görüşüp, Kazak gençlerinin sosyal durumunu geliştirmek için yardım istediler. Bunun üzerine D. A. Kunayev, Maliye Bakanlığı’na talimat vererek, sosyal açıdan zayıf öğrenciler için ayrılan mali ödeneğin Kazakistan’ın Moskova’daki temsilciliğine tahsis edilmesini sağladı.

      Genç Tulparlılar, “Öğrenci Konseyi” kararı ile Kazak yazarlarının eserlerinin tanıtılmasına yönelik geceler de düzenlediler. B(eyimbet) Maylin, S(aken) Seyfullin, İ(lyas) Jansügirov СКАЧАТЬ