Linkoln. Карл Август Сэндберг

Чтение книги онлайн.

      İllinoysda və başqa ştatlarda yeni partiyanın yerli təşkilatlarını yaratmaq üçün qurultaylar çağırıldı. Linkoln da həmin prosesdə fəal iştirak edirdi. Hətta ABŞ-ın Minnisota ştatının Bluminqton şəhərində keçirilən qurultayda kürsüyə çıxan bir natiq çıxış etməyə macal tapmadı, çünki zalı qışqırıqlar bürüdü: «Linkoln! Linkoln!»

      Bu çağırışlardan sonra Avraam tribunaya qalxdı. «Biz çətin bir dövrdən keçirik, – Linkoln dedi. – Əgər ictimai rəy kifayət qədər güclü olmasa, dəyişikliklərə nail olmasaq, qan töküləcək, qardaş qardaşa əl qaldıracaq. Quldarlığa imkan verməyək! Bunun qarşısını almasaq, köləlik bütün ölkədə bərqərar olacaq!»

      Qəhrəmanımızın nitqi alqışlarla qarşılandı. Qurultay nümayəndələri ayaqlarını yerə döyür, qışqırır, yaylıqlarını yellədir, şlyapalarını havaya atırdılar. Hər şey aydın idi: Linkoln onların düşüncələrinin ifadəçisinə çevrilmişdi!

      Quldarlıq problemi kəskinləşir

      Linkoln 1856-cı il iyulun 23-də özünün ən səmimi siyasi çıxışlarından birini etdi. O, ilk dəfə açıq şəkildə bildirdi ki, bu gedişlə Birləşmiş Ştatların varlığını qorumaq üçün gələcəkdə hərbi güc tətbiq edilməsi qaçılmaz ola bilər. Buna səbəb isə Demokratlar Partiyasından Filmorun bəyanatı olmuşdu. Filmor bəyan etmişdi ki, əgər ölkədə respublikaçı namizəd prezident seçilərsə, Birləşmiş Ştatlar dağılacaq. «Parçalanmanı kim istəyir: siz, ya biz? – Linkoln isə bunun əvəzində soruşmuşdu. – Biz parçalanmaq istəmirik. Ancaq buna cəhd etsəniz, biz sizə imkan vermərik. Pul, ordu və donanma bizdədir. Ayrılmağa əsla cəsarət etməyin!»

      Bu həmin vaxt idi ki, Linkoln vəkilliklə artıq az məşğul olurdu. Qatarla, faytonla ölkəni gəzir, şəhərlərdə siyasi məzmunlu çıxışlar edirdi.

      1857-ci il martın 6-da kütlə üç saat ərzində dinməzcə dayanıb ABŞ Ali məhkəməsində səslənən sənədi dinlədi. Ali məhkəmə qərara almışdı ki, konqresin quldarlığı ləğv etməyə hüququ yoxdur; Missuriya kompromisi konstitusiyaya ziddir; kölə – əmlakdır, əgər ağa öz əmlakını ABŞ kontitusiyasının əsas qanun olduğu istənilən əraziyə aparırsa, onu öz əmlakından məhrum etmək olmaz; əcdadları qul olan kölə və ya azad zənci ABŞ vətəndaşı ola bilməz.

      Ali məhkəmənin doqquz hakimindən dördü bu qərarla razılaşmadı. Qərarı quldarlıq ştatlarının hakimləri təsdiqlədi. Qərara etiraz edən Nyu-Yorkun nüfuzlu «Tribun» qəzeti yazırdı: «Doğrudanmı, cənub ştatlarında yaşayan 6 milyon adam, şimalın azad ştatlarında yaşayan 16 milyon adamdan daha böyük təsir gücünə malikdir?»

      Həmin vaxt Kanzasda artıq neçə ay idi ki, yeni ştatın azad, ya kölə qanunlarının işlədiyi əyalət olacağı ətrafında qızğın mübahisə gedirdi. Mübahisələr qanlı toqquşmalarla müşayiət olunurdu. Belə ki, 1855-ci il noyabrın 5-dən 1856-cı il dekabrın 1-dək olan müddətdə 200 nəfər qətlə yetirilmiş, bir xeyli adam da güllə və bıçaq yarası almışdı.

      Vəziyyətin bu həddə çatması Linkolnu daha sərt qərarlar qəbul elməyə məcbur etdi: o, son on ildə ilk dəfə vəkilliyi atdı! Avraamın kontoru həftələrlə, aylarla qıfıllı qaldı. Bir vaxtlar bütün gücünü qanun kitablarını öyrənməyə sərf edən bir adam indi özünə yeni yol seçmişdi: hansı qanunların dəyişdirilməli, hansı qanunların isə tam gücü ilə işləməli olduğunu, üstəlik, bunun üçün nələr etmək lazım gəldiyini bilməkdən ötrü xalqla iç-içə olmağa qərar vermişdi!

      Həmin günlərdə Linkoln şəhərlərdən birindəki çıxışı zamanı demişdi: «Bütün xalqı bir müddət aldatmaq olar, xalqın bir hissəsini həmişə aldatmaq olar, ancaq bütün xalqı həmişə aldatmaq olmaz!»

      1858-ci il iyunun ortalarında İllinoys ştatında Respublikaçılar partiyasının yerli təşkilatının qurultayı oldu. Sprinqfilddə baş tutan qurultayda Linkolnun ABŞ senatına namizədliyi irəli sürüldü. Həmin vaxtadək İllinoysdan seçilmiş senat Duqlas idi.

      Linkoln qurultay nümayəndələri qarşısında çıxış edərək ona göstərilən bu etimad üçün minnətdarlığını bildirdi: «Əgər harada olduğumuzu və hara getdiyimizi bilsəydik, nəyi necə edəcəyimizə doğru-dürüst qərar verərdik. Hələ beş il əvvəl bəyan eləmişdik ki, məqsədimiz quldarlığa son qoymaqdır. Biz bu siyasəti yürütməyə başlayandan quldarlığın qorunub-saxlanılması lehinə təbliğat da durmadan güclənir. Divarları çatlamış, dağılıb parçalanmaq üzrə olan ev ayaq üstə dayana bilməz. Fikirləşirəm ki, qismən azad, qismən kölə hökumətimiz də bu gedişat qarşısında duruş gətirməz. O, bütövləşib ikisindən biri olmalıdır… Bir müddət sonra Ali Məhkəmə, ola bilsin, yeni qərarla quldarlığı bütün ştatlarda qadağan edəcək».

      Bu çıxış xalq arasında qısa vaxtda yayılıb böyük populyarlıq qazandı, tarixə isə həmin nitq «Bölünmüş ev» adı ilə düşdü.

      Duqlas işi belə görüb Vaşinqtonda Respublikaçılar Partiyasının üzvlərinə demişdi: «Siz çox bacarıqlı, çox vicdanlı adamın namizədliyini irəli sürmüsünüz. İndi mən ona qalib gələ bilmək üçün həddindən artıq çalışmalı olacağam».

      Nəhayət, seçki günü gəlib çatdı. Noyabrın 2-də keçirilən səsvermədə Duqlas müxtəlif fırıldaqlar nəticəsində Linkolndan çox səs toplayaraq mandat aldı.

      Əlbəttə, bu cür sonluq Linkolnun qanını bərk qaraltdı, lakin o, seçkidə iştirak edib öz fikirlərini, ideyalarını daha geniş kütlələrə yaymaq fürsəti qazandığına görə çox şad idi.

      Növbəti ilin (1859) yanvarında Duqlasın qələbəsi rəsmi şəkildə təsdiqləndi. Linkoln bunu eşidəndə öz kontorunda oturmuşdu. Sonra işığı söndürdü, qapını bağlayıb evə getmək üçün küçəyə çıxdı. Cığır dikə qalxırdı, yol nəm idi. Odur ki ayağı sürüşdü, az qaldı yıxılsın. Lakin özünü toparlayaraq gülümsədi və astadan öz-özünə dedi: «Demək, vur-tut büdrəmişəm, ancaq yıxılmamışam, – sonra isə əlavə elədi: – Ayağı büdrəmək – hələ yıxılmaq deyil».

      Bu arada, mütləq qeyd eləmək lazımdır: 1858-ci ilin noyabrında, senat seçkisini uduzmasına baxmayaraq, Birləşmiş Ştatların nüfuzlu qəzetləri Linkolnun adını ölkə prezidentliyinə ən münasib namizəd kimi çəkməyə başlamışdılar. Hətta Ohayo ştatındakı böyük mitinqdə qərara alınmışdı ki, 1860-cı ildə baş tutacaq prezident seçkilərində respublikaçıların əsas namizədi olmağı Linkolndan xahiş etsinlər.

      «Meri, bizi seçdilər»

      Nyu-Yorkun keçmiş meri, sonralar (1861–1869-cu illərdə) isə ABŞ-ın Xarici İşlər naziri olmuş Uilyam H.Sivard respublikaçılar partiyasının prezidentliyə birinci namizədi sayılırdı. Sivardın iri sahibkarlarla əlaqəsi olan dostu, qəzet naşiri Torlou Uid isə onun təbliğatına gen-bol pul xərcləyirdi.

      Başqa СКАЧАТЬ