Сайланма әсәрләр. Том 1. Атилла / Избранные произведения. Том 1. Мусагит Хабибуллин

Чтение книги онлайн.

      Шулчак табынга тимерчеләр остасы Тугран белән Атилла олан килеп керделәр. Атилла олан туп-туры Биләү туганые янына килеп утырды, тимерчеләр остасы сул кулдан йөзбашлар кырына туктады.

      – Атам, атам, – диде Атилла, аягүрә басып, – мин ишеттем, Айгөл апаларыма барабыз икән, мин дә барам Куриш җизнәйләргә.

      Барысы да елмаешып алдылар, сакал-мыекларын сыпырып куйдылар.

      – Атилла оланның да өйләнергә нияте юктыр бит, хан? – диде Сакмар меңбаш.

      – Мин Атилла оланны оста Тугранга тапшырам, – диде, уенын-чынын бергә кушып, Мәңгүк хан. – Бер җайдан дәү апасын да күреп кайтыр, бездән имин-сәлам җиткерер. Әйе, кһм, күңеленә ошаган кыз тапса, колагын да тешләр… – «Сарматларга баргач мин Сармат хан кызы Сафураның колагын тешләгән кебек» дип өстәргә иткән иде Мәңгүк хан, тик тыелып калды.

      Һәммәсе дә көлештеләр, ә Атилла олан, үрсәләнеп:

      – Кирәк тапсам, колагын да тешләрмен, илгә дә алып кайтырмын, – диде.

      Бу юлы Мәңгүк хан башын артка ташлап рәхәтләнеп көлде. Көлә-көлә тынычлана төшкәч кенә, яшьле күзләрен сөртә-сөртә:

      – Оста Тугран, син бу баланы тәмам тимерче иттең бит. Бик теләсә, алып бар үзен Куриш җизнәйгә, апасын да күреп кайтыр. Тик кара аны, ул минем төпчегем, күздән яздырма, күз-колак бул.

      – Яхшы, хан, сез дигәнчә итәрмен, – диде оста Тугран һәм, якын итеп, Атилла оланга күз төшереп алды.

      Бу чорда империяләрдәге хәлләр хакында.

      Гунстан. Гуннар һәм сарматлар бертуган халыклар. Алар тарих аренасына б.э.к. III гасырларда ук чыгалар. Димәк, алар 700 еллар инде күрше-кардәш рәвешендә тереклек итәләр. Безнең эраның III–IV гасырларында гуннар өстен чыга. IVгасырның 370 елларында гуннар аланнар белән сугыша башлыйлар. Гаять дәрәҗәдә хәрәкәтчән гун яугирләре Төньяк Кавказ, Каспий диңгезеннән Азов диңгезенә кадәр даланы үз кулларында тоталар. Шул ук елларда Германрих король кул астындагы Атакыр җитәкчелегендәге герулларны буйсындыралар. Көннәрдән бер көнне, 371 елда, аучы гун алайлары Таман ярымутравына килеп чыгалар. Аларның юл өстендә ана болан пәйда була. Аучылар боланны куа китәләр һәм яр кырыена кысрыклап китерәләр. Ләкин көтмәгәндә болан-сыер суга кереп китә һәм, туктап тормастан, Кырым җиренә чыга. Аучылар аның артыннан ташланалар һәм шул елда Кырым җирләренә чыгарга кичү табалар. Соңыннан гуннар өермә кебек кичү аша Кырымга үтәләр һәм көтмәгәндә Төньяк Кырымда яшәгән кавемнәрнең бер ишен тар-мар итәләр, бер ишен үзләренә буйсындыралар. Ары таба барысы да билгеле. Күп тә үтми, гуннар Перекопка җитәләр, ул вакытта валлар белән ныгытылмаган ярымутрау аша готларның тылына чыгалар. Ә готлар аланнар белән аркадашлар, бу вакытта гуннардан Дон (Тын) елгасының уңъяк ярын саклыйлар. Азов диңгезе буенда җәйләгән гуннарга берәү дә комачауламый.

      Әнә шунда башлана да инде гуннарга яла ягу. V гасырда яшәгән тарихчы Евгений СКАЧАТЬ