Батырша. Замит Рахимов

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ яктырды. Чем-кара күзләрен йокы баса башлаган малайны сүз белән газаплау сузылды да сузылды. Шул рәвешле бик озак маташкач кына, Яхъяның өзек-төтек җавапларыннан аның язмышын ачыклагандай булды мулла.

      Ул аңлаган кадәресе шул: малайның атасы татарлардан сирәк һөнәр иясе – мәгъдән танучылардан булса кирәк. Гаиләсе белән Тимашевка дигән заводта балчык өйдә гомер сөрсә дә, җәйләр буе таулар арасыннан кайтып керми икән. Былтыр да иртә яздан, җирнең туңы бетәр-бетмәс чыгып киткән кола-яланга. Аның кайдалыгын вә шөгылен бер кеше – Яхъяның анасы гына белә, имеш. Хатын ире янына әледән-әле барып йөри, тамагына кабарга ризык ташый торган булган. Ата кешенең эш урыны заводтан бик еракта түгел, күрәсең. Җәйге матур көннәрнең берсендә улы Яхъяны да иярткән ана. Кыргый таулар, калын урманнар арасындагы сизелер-сизелмәс сукмактан шактый озак барганнар болар. Малай барын тәфсилләп сөйли белми. Хәтерендә шул гына калган: сырка оясы кебек кенә чокырга төшеп-менеп йөри атасы. Агач чиләккә салып, шуннан ниндидер ташлар алып чыга да аларны зур чүмечкә сала, учак утында эретеп карый. Шунысын бер дә онытмаган малай: «Бу тау гел бакырдан тора», – дигән, имеш, атасы.

      Шул көннән бирле атна үткәндерме, аймы – бервакыт кичен бик соң кайта анасы. Чәчләре тузган, елый-елый шешенеп беткән, бармакларында тырнаклары кубып, куллары канга баткан. Анасының сулкылдый-сулкылдый сөйләгәненнән шуны төшенә малай: теге бәләкәй баз ишелеп, атасын таш баскан, шунда күмелеп үк калган. Бичара анасы коры кулы белән көнозын казыса да, иренең ирексез гүренә төшеп җитә алмаган.

      Шуннан соңгыларын инде малай хәтеренә нык сеңдергән булса кирәк, калганнарын адәм аңларлык итеп сөйли. Аягына сыер баскан шул. Бер тиен көмешсез, иписез һәм утынсыз утырып калганнар бит балчык өйдә. Ана көн саен завод өйләре буйлап йөри – керләр юып, тамакларын туйдырмакчы. Бәп-бәләкәй заводта каян килсен ди андый эш. Кара халыкның үз гаиләсе, хатын-кызга шул кер юудан башка шөгыль дә юк икән монда. Җитмәсә, үзләре дә ачлы-туклы. Бердәнбер түрәнең исә янып торган асраулары бар.

      Яхъяларның болай да хәерче йортлары коточкыч мохтаҗлыкка төшә. Икесе дә ярым шәрә, ач. Ана бар тапканын-табынганын улына ашата, үзе ачлыктан шешенеп, танып булмас хәлгә килә. Аннан ялгыша-саташа башлый. Беркөнне аның үле гәүдәсен завод буасыннан табып алалар. Ачка үлеп яткан Яхъяны бер урыс крәстияне үзләренә алып китә.

      Монысын ишеткәч, Абдулланың колагы торды, ярыйсы гына тернәкләнеп киткән малайга чираттагы соравын бирде:

      – Урыслар да бар, алайса?

      – Анда гел урыс диярлек.

      Монысы инде Абдулла өчен көтелмәгән яңалык иде. Ул бит моңа хәтле урысларны гел түрә-мазардыр, каратун-пуптыр, атлы казактыр, кораллы гаскәридер дип кенә күз алдына китерә иде. Нократ иделе, Чулман, Җаек кебек зур сулар аша кәмәчыгышларда паром йөртүче, зур көймәләрдә ишкәкче, Уфа урамнарында ниләрдер майтарып йөрүче кара эштәге урысларны да күргәләде күргәләвен. Тик ул аларын чын урысларга санамый иде. Шуңа да:

      – Урыс түгелләрдер алар, – дип куйды.

      – Юк, чыкылдап торган урыслар. – СКАЧАТЬ