Spertyd. Elsa Joubert

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ my blou kussinkies oop: “Wat doen ons vandag? Die hare of die marbles?” Hy neem my na ’n dokter wat my kop manipuleer, die dae wat my marbles so verstoor is en my kop so dronk is dat ek nie kan staan of loop nie. Hy parkeer in die stad net langs die randsteen en ongeag wie toet of skree, hy klim uit, loop om die kar, kom maak my deur oop en neem my aan die hand, oor die randsteen, op die sypaadjie, by die gebou in en help my die hysbak in. “Keep an eye on the lady,” sê hy vir die opsigter wat agter sy tafel sit en koerant lees. Hy staan en kyk my agterna totdat ek buite sig is.

      Ons almal is sy kliënte. Hy sê: “Die ander taximanne vra my nou die dag: ‘Waarom sukkel jy so met die ou mense, jy maak tog nie baie op hulle kort trippies nie?’ Dan sê ek vir hulle: ‘As die season verby is, sit julle met niemand. My kliënte is dwarsdeur die jaar.’ ”

      Ek vra vir David Klein: “Hoe ken jy al die kleinste ou straatjies so goed?”

      “Ek het possak gedra, mevrou. Die hele Tamboerskloof. Tuine, Oranjezicht platgeloop. Dit was my eerste werk.”

      Ek sê mos ek kan nie meer emosies hanteer nie. As ek dink hoe hy stap met die sak oor die skouer en die posstukke by elke huis in die gleufie stoot, ’n jong man met geen ander toekoms nie, is my oë weer vol trane. Ek sal nie omgee as hy eendag die laaste knoppie van die hysbak vir my boontoe druk nie.

      * * *

      Ek is die nag onrustig oor die siek Ingelsman wat in die silwer Boeing die swart hemel deurklief. ’n Maer, siek man wat na asem smag, daar bo in die donker hemel. Teen wie weet watter spoed deur die nag. Sou hulle weet van sy emfiseem, sou ’n suurstofmaskertjie beskikbaar wees? Klou hy vas aan die armleunings of trek hy ver verby dit alles, klein op die vleuels van sy groot “decision”?

      Ek hoop sy dogter wag op Heathrow-lughawe vir hom. Sy is een van daai maer, sterk vroutjies, sterk kuite en boarms, met sjaals om haar gedrapeer, lang stringe krale om die nek en gestreepte bottelblonde hare bo-op die kop vasgesteek. Sy noem hom “Oh Daddy, no”.

      * * *

      Hier by ons speel kinders ’n baie groot rol. Groot kinders, nie kleinkinders nie. Hulle was so oulik, kon nie genoeg met ons kom speel nie en nou, lyk dit, gee hulle nie meer vir ons om nie, kla die oumas. Ouer kleinkinders kan die oumas se harte verbly met ’n spontane besoekie, hoewel daar ook baie gekla word oor hulle. Een vrou het ’n pragtige wynrooi jersie vir haar agtienjarige kleinseun gebrei, ure se werk, en hom op sy verjaarsdag gebel en gesê die jersie lê reg, hy moet dit kom afhaal. “Dit lê nou nog hier,” sê sy vir ons. Ons troos haar – die kinders is so besig, hy sal nog kom. Maar “my seun”, “my dogter” en vir die begenadigdes “my seuns” en “my dogters” is towerwoorde. “My seun sê ek moet my nie steur aan die prys van die medisyne nie, ek moet dit opdrink.” Of my dogter: “Ma, ons moet vir Ma nog wintergoed bykry.” Dis woorde waarmee in die gange gesmous word en wat, hoe paternalisties ook al (vreemd om aan die woord “paternalisties” te dink, eerder “maternalisties”), ’n gevoel van versorging en geborgenheid gee.

      Die stories tog waarna ’n mens maar moet luister: hulle kleinkinders se stories of hulle groot kinders se voortreflikhede … Hemel, ná elke ou storietjie wat ek oor ’n kleinkind vertel, moet ek na ses of sewe ander s’n luister. Ek stel nie belang in dié of daardie ou vyfjarige poppie se eisteddfod-prestasies nie. Maar as ek van myne wil vertel, moet ek ook bereid wees om te luister. Dit is maar die wet van Transvaal … en ek móét dit vertel, dit was darem so oulik. Maar, sê die vrouens, veral die Hollanders: Nie inmeng nie, nie oor kinders of kleinkinders raadgee nie, slegs “schenken, swijgen, slukken”. Dit klink darem ’n bietjie te suur.

      Een ou vroutjie hier het nie ’n man of kinders gehad nie, maar sy het twee-en-dertig teddiebeertjies. Sy het my by haar kamer ingenooi. Hulle sit op die bed teen haar kopkussing, op die lang erkervensterbank, op die spieëltafel, op die rakkies. Grotes en kleintjies, met rokkies of geruite broekies aan. Hulle het name. Sy ruil dié op die vensterbank gedurig om, sodat die ander ook son kan kry, of die uitsig kan geniet. Hulle groet haar wanneer sy binnekom, sy groet hulle wanneer sy uitgaan. Sy’s rustig en vreedsaam by hulle, sy wag nooit op ’n oproep of ’n besoekie nie. ’n Ma bekommer haar oor haar kinders tot die dag dat sy haar oë finaal sluit, het my ma vir my gesê. Ek bekommer my nie oor my kinders nie, sê ek kordaat. Dan behoort jy jou daaroor te bekommer dat jy jou nie oor jou kinders bekommer nie, sê sy. Sy weet nie ek praat maar groot nie.

      * * *

      Ons hoor die Ingelsman was so siek, hy’s van die vliegtuig af met ’n ambulans direk hospitaal toe, en moes twee weke daar bly. Nou’s hy in Wallis in die oumensversorgingsplek en daar’s nie sprake van terugkom nie. Sy woonstel word opgegradeer vir herverkoop. Ek hoop die Walliese weer is goed vir hom. En sy dogter. En sy skoonseun.

      * * *

      Anders as my verwagting is dit in ’n aftreeoord moeilik om nuwe vriende te maak. Teen die tyd dat die mense hulle hier by ons plek aanmeld, is hulle lewens al agter hulle, soos ’n pakkie in bruinpapier toegevou en met tou vasgemaak. Hulle verledes is voltooi. Hulle kom nie verder lewe nie. Hulle kom afwen. Soos die veer van ’n destydse horlosie. Tot ruste kom.

      Dis ’n baie groot skuif wat jy maak. Groter as die trek na ’n ander huis of na ’n ander provinsie of selfs ’n ander land. Dis ’n lewenswyse wat jy aflê en ’n nuwe lewenswyse wat jy moet aanleer. Met die besef: Iets is vir altyd verby. Jy sal dit nooit terugkry nie. Jy het jou kans gehad, dit kom nie weer nie

      Dis ’n fout om te vroeg na ’n aftreeoord te kom. Soos ek op agt-en-sewentig. Of te fiks. Dan stamp jy jou teen die prikkels, stamp jy jou bloedneus teen die onsigbare mure. Die giftigste woorde wat jy hoor, is: “Jy sal aanpas.” Waarby aanpas? By aftakeling? By die dood? En as jy nie wil aanpas nie? Dan maar bloedneus. Weer en weer en weer.

      En stadig, versigtig jou voelers uitsteek na ’n ander een, wat alleen op die stoepie op die vierde vloer sit, net sit, hande op die skoot gevou. Of wat in die sonkolletjie langs die hysbak sit, sy sal ’n inwoner wees met ’n woonstel aan die skadukant van die gebou en soek son. Jy sal sê: Kom drink ’n koppie tee vanmiddag. Of ’n drankie vanaand. Een hoekie van die gevoude papier van die lewenspakkie sal miskien gelig word, stadig, half onwillig, half gretig. En daar sal altyd ’n hartseerstorie na vore kom, totdat jy bang is om verder te hoor. Hoe is dit dan dat daar agter elke toegetrekte deur ’n hartseerstorie is? Meestal oor ’n kind wat verloor is – aan ’n slopende siekte of ’n ongeluk of iets anders tragies. ’n Eggenoot se dood, man of vrou, is algemeen, dis die rede waarom die een wat agterbly hier is, almal het iemand verloor. Dis nie so treurig nie, jou eie storie word vermenigvuldig agter elke deur. En asof jy op ’n roltrap vervoer word van een vloer na die ander, en nie kan afklim nie, so vervoer die tyd jou onversetlik weg van jou man se dood.

      Maar die verlies van ’n seun of dogter, dit stort die droefheid uit, ook op jou, maak nie saak hoe lank gelede nie, dis nog daar, altyd daar. Sodat jy eintlik bang is as die pakkie stadig, versigtig, effens oopgemaak word. Jy moet tog weet, hoe kan jy vriende wees, werklike vriende as jy nie die verlede meegedeel word nie; maar hoe droef is die verlede nie.

      ’n Ander Ingelsman wat sy lewe gewy het aan die Empire, in haas elke land op die Afrika-vasteland deel was van die Britse koloniale diens, en wat gebore is êrens in die Ooste, eintlik nie ’n vaste tuiste ooit gehad het nie, met net ’n Britse paspoort (hier kry hy nie langer as ’n jaar ’n verblyfpermit nie, en moet elke jaar weer aansoek doen), selfs hy, met sy Brits-koloniale voorkoms – safaripak, netjies geknipte hare, effense rooi kleur – selfs hy dra swaar aan sy pakkie. ’n Mens is later skugter om die eeue oue vrae by kennismaking te vra: Is jy getroud? Het jy kinders? Opeens bang dat jy nou te erg oortree het, want sy antwoord kom afgemete: “My vrou en twee van my kinders is deur die Mau-Mau in Kenia in ’n lokval doodgemaak.”

      Bly СКАЧАТЬ