Anton Goosen. Hanlie Retief

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ van die suburbs gedoen. Dit was ’n baie deftige affêre met gratis rooiwyn en uitgelese geselskap.

      Iemand het ’n klein, deftige, regop man aan ons kom voorstel. Ek en Adam Small, wat ook vereer is, het die eerste keer blad geskud. Vir my was dit asof ’n kring voltooi is, want voor Adam Small het ek ook die hande kon vashou van Dirk Opperman, Uys Krige, Chris Barnard en Breyten Breytenbach. In my hand was my ghitaar en voor my was Adam Small. Ek is so bly oor dié ontmoeting, want hy is kort daarna dood.

      Ek is nie seker of ek in 1972 eerste Kitaar my kruis of Kanna hy kô hys toe aangeskaf het nie, dalk was dit gelyktydig.

      Die Sestigers het destyds ’n diep indruk op my gemaak, en hul politieke bewussyn het op my afgeskuur. Adam Small se Kaapse taal het ’n nuwe faset oopgeskop en sy filosofiese en politieke verset deur middel van satire het ’n duidelike rigting vir my aangedui.

      Jare later met die Lappiesland-album het Small weer sy verskyning in die lirieke gemaak: “Kom laat ons sing, laat die hele Lappiesland saamsing” en op ’n Vis innie bos, met dié verwysing: “Adam Small sê ons pad se naam is Broadway.”

      Antjie en ek is spesiaal Kaap toe waar ons die Bo-Kaap van bo tot onder platgestap het. Hanoverstraat, Loaderstraat, die Seven Steps. Deur my ma het ons by ID du Plessis uitgekom. Hy was haar universiteitsdosent en ’n kenner van die Maleierkultuur, ’n wonderlike omie. Ons is saam met hom na die kultuurhistoriese museum. Hy was ’n ensiklopedie van kennis en het my aangeraai om nie van die varkvelle wat oor die ghoematromme getrek is te skryf nie, dit sou met die Moslems se halaal-voorskrifte bots.

      Met Tweede Nuwejaar was ons in Adderleystraat toe die klopse verbykom. Dit was net uitbundigheid en musiek en vrolikheid en ek het myself heeltemal daarin verloor. Dis in daardie vakansie wat my fiksasie met die Kaap begin het.

      Terug in Johannesburg het ek Jantjie gaan sit en skryf, op die trappe van ons eerste huis by 11de Straat 1 in Greymont. Ons het amper ’n goeie adres gehad, een van die Northcliff-uitbreidings was net oorkant die straat. Ek het gereeld op die Northcliff-koppie gaan sit en ghitaar speel.

      Jantjie ontwikkel toe in so ’n lekker surrealistiese musiekblyspel oor twee vissermanne, Jantjie en Apools. Hul boot sink in ’n storm en hulle word deur seerowers gered. Só ontmoet hulle kaptein LeBouche, ’n seerower uit 1720, en hulle ontdek kaptein Blackbeard se skat, en kom net betyds terug vir die Kaapse klopse waar die twee troepe, die Cape Town Jazziness en die Kanaaldorp Follies, teen mekaar meeding. Tradisionele ghoemaliedjies soos “Die blikkie se boom is uit,” “Hoor hoe lekker slaan die ghoema” en “Dan trek die boer sy baadjie aan, dan is die boer tevrede” kon kleur gee aan die blyspel, met die belangrikste song my eie “Jantjie”.

      Jantjie, kom huis toe,

      Katryntjie wag op jou.

      Jantjie, kom huis toe,

      die Kaap is leeg sonder jou.

      my ghantang van die Onder-Kaap,

      as die mammies op hul hakke loop,

      wie kan dit hou, my dear,

      wie kan dit dan hou?

      vat my hand en neem my saam

      na die Dixieland vanaand,

      Jantjie, van die Onder-Kaap.

      Jantjie, sy is lief vir jou.

      Van die kinders het saam in die orkes gespeel, daar was ’n T-Boks, bass en ghitare en ek het ’n paar akkoorde op die banjo gespeel. In April 1972 was ons toe op die planke daarmee en dis seker die eerste en die laaste Afrikaanse musiekblyspel ooit by St Stithians. Die hele skool het deelgeneem, die eerste aand was die ouers daar – saal vol, die tweede aand al die oupas en oumas – saal vol.

      Met Jantjie se opvoerings by St Stithians het banjo’s, ghitare en ghoemas Sandton vir ’n ruk Kaaps gemaak, en die rykes onder die indruk gebring van die kruis van dié wat toe nie wit genoeg was nie en vandag seker nie swart genoeg is nie.

      Die hoof van die hoërskool was Mark Henning, die voorsitter van die destyde Transvaalse krieketunie. Hy het agterna gesê die liedjie “Jantjie” moet ek eendag deur iemand laat opneem, dis ’n treffer. Komende van ’n krieketman, nogal.

      Die opbrengs van die twee opvoerings het ons aan St Barnabas, ’n destydse bruin skool, geskenk.

      Regdeur my tyd by St Stithians het ek naweekaande in pubs opgetree, “singing to the clinging and clanging of knives and forks”, soos Elton John dit beskryf het. Ná die Ridgeway Hotel in Randburg, het ek oorgeskuif na die Fourways Hotel waar ek ’n volle R20 ’n aand verdien het. Jy sing cover versions want jy moet die mense in die pub happy hou en dan kom vra die eienaar: “Are you keeping the people drinking?” Dit was goeie verhoogoefening.

      Met St Stithians se kriekettoere na die privaatskole in Natal was ek in hierdie proper old English thing van afternoon teas en cucumber sandwiches by krieketwedstryde, en ’n pak klere op Sondae – iets wat ek natuurlik nie gedoen het nie en waarop Kenny Hovelmeyer, die sportmeester, my gereeld gewys het.

      By Kenny het ek alles geleer wat ek van sokker en krieket weet. Hy het as jong kind polio gehad en op 28 geleidelik begin blind word. Ná ’n lang siekteverlof was hy die skoolvoorligter, met groot sukses. Ek is saam met hom deur sy blindwordproses en ek het soveel daaruit geleer. Ons twee het steeds toneelstukke en krieket gaan kyk en by die wedstryde vertel ek en die kinders vir hom wat op die veld aangaan en hy neem dit verder met sy groot kennis van die spel. Hy kon hoor of die bal die middel van die kolf tref of nie. Wanneer hy by my en Antjie kom kuier, het ek sy bord kos in sokkerterme verduidelik: By die doelhok lê ’n tjop en ’n aartappel, midfield regs is die rys en die rigthwinger is besig met die pampoen, daai klas van ding. Ons het gou agtergekom dat dit nie ’n goeie idee is om vir hom ertjies voor te sit nie.

      Toe hy blind word, het sy gehoor baie verskerp. Hy kon in die personeelkamer stampvol pratende onderwysers van die een kant af hoor dat hulle aan die ander kant die nuwe rugbyreëls bespreek.

      Hy was geneig om as jy saamstap ietwat na regs te neig. Dus stap jy aan daardie kant met sy arm ligweg op joune. Een keer het ek hom gewaarsku daar is trappe. “Don’t tell me that Anton, tell me whether it’s going up or down!”

      Ek is fanaties oor sokker, en ’n geswore Manchester United-fan.

      In dié tyd is ek opgelei as ’n Suid-Transvaalse sokker- en krieketskeidsregter. Dit was ook die begin van my einde by St Stithians. My o.11-span het ’n game by Waterkloof House in Pretoria gaan speel. Die ref was een van hul onderwysers en dié ou het die hele game by die middellyn rondgehang waar die ouers by ’n radio na ’n rugbytoets teen die All Blacks geluister het. Die ref het hom nie aan ons game gesteur nie en swak langafstandbeslissings gemaak, gewoonlik teen ons span.

      Ek het my al meer vervies en iewers in die tweede helfte sê ek vir die kinders: “As dit weer gebeur, stap julle af.” Toe gebeur dit weer en die kinders stap van die veld af. Nou kyk, dís nie iets wat mens by St Stithians of enige privaatskool doen nie, it’s just not cricket. It is not done. Die kinders het my twee weke lank beskerm, toe knak een en sê ek het hulle die opdrag gegee. Dit was die laaste strooi, saam met die klagtes oor my lang hare, my gesingery in klubs oor naweke en boonop ’n begripstoets oor Cat Stevens en ander rocksterre.

      Die hoof het ingestem dat ek self bedank, eerder as om afgedank te word. En só is ek daar weg.

      John Leyden, stigterslid van Mango Groove, СКАЧАТЬ