Fizjologia żywienia. Коллектив авторов
Чтение книги онлайн.

Читать онлайн книгу Fizjologia żywienia - Коллектив авторов страница 27

Название: Fizjologia żywienia

Автор: Коллектив авторов

Издательство: OSDW Azymut

Жанр: Медицина

Серия:

isbn: 978-83-200-5879-6

isbn:

СКАЧАТЬ kwas linolowy (linoleic acid, LA, C18:2, n-6) – macierzysty dla rodziny n-6,

      ○ kwas γ-linolenowy (γ-linolenic acid, GLA, C18:3, n-6),

      ○ kwas arachidonowy (arachidonic acid, AA, C20:4, n-6).

      Kwasy α-linolowy i linolenowy to tzw. kwasy macierzyste, ponieważ są prekursorami w syntezie innych kwasów tłuszczowych ze swoich rodzin i to właśnie tych związków ze względu na brak odpowiednich enzymów organizm nie potrafi syntetyzować (nie ma możliwości wytworzenia wiązań podwójnych w położeniu n-3 i n-6 łańcucha węglowego). W komórkach znajdują się natomiast inne enzymy, które biorą udział w metabolizmie tych związków: elongazy i desaturazy. Katalizują one reakcje, odpowiednio, wydłużania łańcucha węglowego (elongacja) i wprowadzania do niego następnych wiązań podwójnych (desaturacja). W ten sposób mogą powstawać kolejne nienasycone kwasy tłuszczowe, ale tylko w obrębie danej rodziny. Nie jest możliwe przekształcenie kwasów n-3 w n-6 i odwrotnie. Reasumując, elongazy i desaturazy metabolizują dostarczone z pożywienia kwasy ALA i LA i w ten sposób powstają kwasy EPA, DPA i DHA (z ALA), natomiast z LA powstaje AA.

      Niestety ilość przekształcanych kwasów NNKT nie jest duża i wynosi dla konwersji ALA do EPA 8–12%, a dla DHA zaledwie 1%. W związku z tym, że tempo powstawania tych kwasów jest dość wolne, lepiej dostarczać je wraz z pożywieniem. W metabolizmie wszystkich NNKT biorą udział te same enzymy, przemieniając zarówno kwasy n-3 i n-6, jak i n-7 i n-9. O tym, który kwas zostanie przekształcony, decyduje jego zawartość w diecie. Jest to tzw. współzawodnictwo substratowe, dlatego tak ważne jest prawidłowe zbilansowanie posiłków. Przy niedoborze n-6 i n-3 przemianom ulega np. kwas oleinowy n-9 (ale oczywiście tylko w obrębie swojej rodziny).

Izomeria przestrzenna cis i trans

      Nienasycone kwasy tłuszczowe mogą występować w dwóch konfiguracjach przestrzennych, którymi są:

      ● konfiguracja cis – łańcuchy węglowe tych kwasów znajdują się po tej samej stronie wiązania; w miejscu występowania podwójnych wiązań łańcuch węglowy kwasu tłuszczowego jest wygięty pod kątem 120o, cecha ta determinuje ich występowanie w błonach komórkowych jako składników fosfolipidów, umożliwia ich molekularne upakowanie; prawie wszystkie naturalnie występujące kwasy tłuszczowe mają konfigurację cis;

      ● konfiguracja trans – łańcuchy węglowe kwasu znajdują się po przeciwnych stronach podwójnego wiązania, powstają podczas chemicznej obróbki, a ze względu na brak wygięć są to proste łańcuchy; zaburzone zostają przestrzenne zależności i dlatego nie mogą budować błon komórkowych.

Fizjologiczna rola kwasów tłuszczowych

      Wszystkie kwasy tłuszczowe w organizmie mogą być wykorzystywane jako źródło energii potrzebnej do prawidłowego rozwoju i utrzymania funkcji życiowych organizmu (w procesie β-oksydacji). Kwasy tłuszczowe w komórkach pełnią też funkcje budulcowe i strukturalne, wchodząc w skład fosfolipidów budujących błony komórkowe.

      Rola kwasów tłuszczowych nasyconych

      W licznych pracach najczęściej naukowcy skupiają się na próbie scharakteryzowania roli PUFA, jednak w literaturze naukowej można znaleźć doniesienia opisujące również funkcje (inne niż dostarczanie energii) nasyconych kwasów tłuszczowych.

      Na podstawie badań naukowych stwierdzono, że:

      ● kwas kaprylowy (C8) zmniejsza ryzyko chorób bakteryjnych i grzybiczych układu pokarmowego;

      ● krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (C4–C8) wpływają na wzrost ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w tkankach;

      ● nasycone kwasy tłuszczowe pochodzące z produktów mlecznych obniżają ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 i zespół metaboliczny oraz choroby układu sercowo-naczyniowego;

      ● średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe zawarte w oleju kokosowym są łatwo wchłaniane, z żyłą wrotną trafiają do wątroby i preferencyjnie wykorzystywane są do pozyskania energii, dopiero w drugiej kolejności są odkładane w postaci TG w tkance tłuszczowej, dlatego przypuszcza się, że ich spożywanie może prowadzić do obniżenia masy ciała, jednocześnie nie przyczyniając się do zwiększenia koncentracji cholesterolu całkowitego i frakcji LDL (low-density lipoprotein – lipoproteina o małej gęstości) w surowicy (należy jednak zaznaczyć, że według American Heart Association olej kokosowy ze względu na wysoką zawartość kwasów tłuszczowych nasyconych może jednak przyczyniać się do niekorzystnych zmian w układzie krwionośnym);

      ● dieta z podwyższoną zawartością średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych stosowana jest i przynosi pozytywne efekty w takich chorobach, jak: uszkodzenie kosmków jelitowych, zespół krótkiego jelita, zmiany zapalne jelit, padaczka, choroba Parkinsona i choroba Alzheimera.

      W wielu pracach podkreśla się jednak negatywny wpływ kwasów nasyconych na organizm. Stwierdzono bowiem, że SFA zwiększają stężenie cholesterolu całkowitego i cholesterolu frakcji LDL w surowicy oraz obniżają tolerancję glukozy. Dane te dotyczą przede wszystkim kwasów palmitynowego (C16), mirystynowego (C14), laurowego (C12) i w mniejszym stopniu stearynowego (C18).

      Rola kwasów tłuszczowych jednonienasyconych

      Brak jest jednoznacznych danych wskazujących na wpływ kwasów tłuszczowych jednonienasyconych na zdrowie człowieka. Niektóre doniesienia wskazują jedynie na przeciwdziałanie miażdżycy i zapobieganie wystąpieniu chorób serca (kwas oleinowy jest głównym składnikiem oliwy z oliwek).

      Rola kwasów tłuszczowych wielonienasyconych

      Rola kwasów tłuszczowych n-6 (ω-6)

      Funkcja kwasów tłuszczowych n-6 w dużej mierze dotyczy wpływu na profil lipidowy krwi, a tym samym również na układ sercowo-naczyniowy:

      ● kwas linolowy (LA, C18:2, n-6) obniża stężenie cholesterolu całkowitego i cholesterolu frakcji LDL, a także triglicerydów we krwi, natomiast zwiększa stężenie cholesterolu frakcji HDL (high-density liporotein – lipoproteina o dużej gęstości).

      ● LA przeciwdziała także utracie wody przez skórę (wchodzi w skład ceramidów, pełniących funkcję uszczelniacza, której nie pełni kwas linolenowy);

      ● kwas arachidonowy (AA, C20:4, n-6), wchodząc w skład fosfolipidów mózgu i fotoreceptorów siatkówki oka, pomaga w utrzymaniu prawidłowego przekaźnictwa sygnału w komórce; bierze też udział w czynnościach układu rozrodczego oraz jest prekursorem eikozanoidów prozapalnych.

      Rola kwasów tłuszczowych n-3 (ω-3)

      Kwasy tłuszczowe n-3:

      ● konieczne są do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania układu nerwowego, w tym oczywiście mózgu; wpływają na dojrzewanie siatkówki oraz części kory mózgowej odpowiedzialnej za widzenie, ostrość wzroku i rozwój umysłowy; wchodzą w skład budowy chemicznej neurotransmiterów; odpowiadają za metabolizm błony komórkowej komórek gleju neuronów w mózgu (DHA);

      ● obniżają ryzyko wystąpienia depresji (w tym depresji poporodowej) i choroby afektywnej dwubiegunowej; obserwowano też wpływ kwasów n-3 na СКАЧАТЬ