Fizjologia żywienia. Коллектив авторов

Чтение книги онлайн.

      ● podobnie do kwasów n-6, wspomagają prawidłowy profil lipidowy krwi, ograniczają stężenie TG, a podnoszą – cholesterolu HDL, zapewniają prawidłowy transport i dystrybucję lipidów;

      ● wykazują działanie kardioprotekcyjne (antyarytmiczne, antytrombogenne, przeciwzapalne), antymiażdżycowe, obniżają ryzyko wystąpienia udaru, choroby niedokrwiennej serca, zapobiegają zakrzepom i nadciśnieniu;

      ● są mediatorami w procesach przeciwzapalnych, ich niedobory mogą się przyczyniać do rozwoju zaburzeń neurodegeneracyjnych (EPA i DPA);

      ● mają działanie antyoksydacyjne, antyalergiczne i przeciwzapalne, poprzez ograniczenie ilości markerów prozapalnych: TNFα (tumor necrosis factor α – czynnik martwicy nowotworu α), IL-6 (interleukina 6), CRP (C-reactive protein – białko C-reaktywne);

      ● wpływają na prawidłowy czas trwania ciąży i masę urodzeniową dziecka;

      ● przejawiają działanie przeciwnowotworowe (w przypadku raka jelita grubego, piersi, prostaty, śluzówki macicy);

      ● są prekursorami w syntezie eikozanoidów: leukotrienów (LTB₅ – leukotrieny szeregu 5), prostaglandyn (PGE₃), tromboksanu (TXA₃), prostacyklin (PGI₃); te biologicznie czynne związki biorą udział w regulowaniu ciśnienia krwi, czynności nerek i układu pokarmowego oraz zapoczątkowują proces krzepnięcia;

      ● są również cząsteczkami układu immunologicznego i biorą udział w modulowaniu jego funkcji (głównie kwas eikozapentaenowy), co jest ważne w chorobach autoimmunologicznych, np. w stwardnieniu rozsianym.

      Jednocześnie trzeba zaznaczyć, że zachwianie równowagi w diecie między kwasami n-6 i n-3, czyli nadmierne spożywanie kwasów tłuszczowych n-6 w stosunku do kwasów n-3, pogarsza profil lipidowy krwi oraz przyczynia się do rozwoju stresu oksydacyjnego i otyłości.

      Zawarte w diecie kwasy tłuszczowe będące w konfiguracji trans:

      Nasycone kwasy tłuszczowe są syntetyzowane w organizmie, dlatego ich przyjmowanie nie wydaje się konieczne. SFA znajdują się przede wszystkim w produktach pochodzenia zwierzęcego. Z tłuszczów roślinnych największe ilości kwasów nasyconych znajdują się w olejach kokosowym i palmowym. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe są charakterystyczne dla tłuszczu mleka (tab. 5.1).

      Kwasom tłuszczowym nienasyconym poświęcona jest tabela 5.2.

      Dobrym źródłem kwasów EPA i DHA są tłuste ryby morskie: łosoś, szprota, tuńczyk, dorsz, makrela, śledź. Bogate w kwasy tłuszczowe n-3 są również pstrągi (ryby słodkowodne).

      Tabela 5.1. Kwasy tłuszczowe nasycone

      5.1.3. Triglicerydy (triacyloglicerole, TG)

      Triglicerydy to estry wyższych kwasów tłuszczowych i glicerolu, stanowią główną formę zapasową kwasów tłuszczowych. Są to związki całkowicie hydrofobowe, w związku z czym magazynowane są (w przeciwieństwie do glikogenu) w postaci bezwodnej i dlatego w małej objętości tkanki może być odłożona duża ilość energii. TG gromadzone są głównie w komórkach tkanki tłuszczowej w postaci jednej (tkanka tłuszczowa biała) lub wielu kropel tłuszczu (tkanka tłuszczowa brunatna). Triglicerydy w jednej komórce tłuszczowej mogą stanowić 60–90% jej zawartości.

      5.1.4. Fosfolipidy

      Fosfolipidy to lipidy, które oprócz alkoholu (glicerolu w glikofosfolipidach i sfingozyny w sfingofosfolipidach) posiadają resztę kwasu fosforowego. Kwas fosforowy zawarty w fosfolipidach poprzez wiązanie estrowe łączy się z innym aminoalkoholem (choliną, etanoloaminą lub seryną) lub alkoholem cyklicznym – inozytolem.

      Ich główną funkcją jest budowanie błon biologicznych, zarówno komórkowych, jak i wewnątrzkomórkowych dzielących komórkę na liczne przedziały.

      Możliwość budowania błon biologicznych zawdzięczają fosfolipidy swoim właściwościom amfipatycznym. Grupę hydrofilową stanowią reszta kwasu fosforowego oraz dołączony do niej alkohol (to tzw. polarna głowa). Hydrofobowe ogony są łańcuchami węglowodorowymi kwasów tłuszczowych związanych poprzez wiązanie estrowe z glicerolem lub sfingozyną. W błonach biologicznych hydrofilowe głowy obracają się w stronę środowiska wodnego, a hydrofobowe ogony skierowane są do wnętrza błony.

      Tabela 5.2. Wybrane kwasy tłuszczowe nienasycone

      Inne funkcje fosfolipidów są następujące:

      ● wchodzą w skład żółci, odgrywając rolę naturalnych detergentów, rozpuszczają cholesterol i biorą udział w transporcie rozłożonych lipidów do błony enterocytów, tworząc wraz solami kwasów żółciowych tzw. micele;

      ● zakotwiczają niektóre białka w błonach biologicznych;

      ● biorą udział w transdukcji sygnału wewnątrz komórki;

      ● są składnikami surfaktantu, który wyścielając pęcherzyki płucne, chroni je przed zapadaniem się;

      ● są składnikiem lipoprotein osocza, co umożliwia transport hydrofobowych lipidów we krwi.

Glicerofosfolipidy

      Glicerofosfolipidy są pochodnymi kwasu fosfatydowego (jest to ester glicerolu i dwóch kwasów tłuszczowych przyłączonych w pozycji sn-1 i sn-2 oraz kwasu fosforowego przyłączonego w położeniu sn-3 glicerolu). Ten najprostszy fosfolipid jest związkiem pośrednim w syntezie wszystkich pozostałych glicerofosfolipidów oraz triglicerydów. Błony komórkowe zbudowane są z bardziej złożonych glicerofosfolipidów. W ich budowie chemicznej wyróżnia się jeszcze dołączony do reszty kwasu fosforowego związek alkoholowy zawierający grupę –OH. Najczęściej jest to cholina, seryna, etanoloamina, inozytol lub druga cząsteczka glicerolu.

      Fosfolipidy w największej ilości występujące w organizmie człowieka to fosfatydylocholina (potocznie nazywana lecytyną), fosfatydyloetanoloamina (występująca pod nazwą kefalina), fosfatydyloseryna czy fosfatydyloinozytol. Wszystkie te związki budują błony komórkowe, ale niektóre z nich pełnią jeszcze inne funkcje w organizmie.

Fosfatydylocholina (lecytyna)

      Jest aktywnym związkiem powierzchniowo czynnym i wchodzi w skład surfaktantu (dipalmitoilolecytyna).

      Stanowi zapas choliny, która odgrywa ważną rolę w przekaźnictwie nerwowym, natomiast jako acetylocholina stanowi zapas labilnych grup metylowych.

Fosfatydyloinozytol

      Uczestniczy w zakotwiczaniu enzymów w błonie komórkowej, co zapewnia СКАЧАТЬ