Przypisy
1
Do dzieci — Błędem byłoby sądzić, że Krasicki kierował swoje bajki do dzieci. W istocie dziecięca niesforność określa tu ludzkie przywary w ogóle.
3
których zysk maże i szpeci — których posiadanie przynosi ujmę i dyshonor.
5
Suspicione si quis (...) animi conscientiam — Motto jest cytatem z Prologu (do Eutychusa) do Księgi III bajek Fedrusa (ok. 15 – ok. 50 r. n.e.), który przyswoił łacinie greckie bajki Ezopa. Tłumaczenie P. Gruszki brzmi: „Gdyby w przyszłości, w śledztwie, ktoś uniósł się w gniewie / i, co wspólne dla wszystkich, brał tylko do siebie, / w głupi sposób obnaży swą duszę prostaka” (Fedrus, Bajki Ezopa, Gdańsk 1999, w.45–47).
6
potrzebny — tu: potrzebujący, ubogi.
7
kitaj — tanie, cienkie płótno bawełniane; por. kitajka.
9
podstoli — pierwotnie jeden z urzędów stołu królewskiego, zastępca stolnika, później również jeden z urzędów ziemskich.
10
poniewolnie — wbrew woli, pod przymusem.
11
Aby go (...) ciągnął (daw.) — aby go ciągnąć.
12
gdy jałmużny sypie — obyczaj rozdawania jałmużny w czasie uroczystości żałobnych był powszechny zarówno na pogrzebach królewskich, jak też szlachty, zwłaszcza bogatszej; jałmużna: darowizna dla ubogich, najczęściej datek pieniężny.
13
stypa — uczta urządzana po pogrzebie przez bliskich zmarłego.
14
niewczesnym kłopotem — niefortunnym zabiegiem.
15
srożyć się — tu: pysznić się, popadać w dumę.
17
w złym razie — w trudnej sytuacji.
18
żwawie (daw. forma przysłów.) — żwawo, szybko.
19
człeku (daw.) — człowiekowi.
20
zelżyć kroku — zwolnić; uczynić marsz lżejszym, tzn. mniej forsownym.
21
zwierściadło (starop.) — zwierciadło.
22
wspojźrzał (starop.) — spojrzał.
23
Mniemał (...) być olbrzymem (daw. składnia) — sądził, że jest olbrzymem.
24
obydwie — dziś: obydwa (zwierciadła).
25
zmierzyć piędzią — tu: zmierzyć dokładnie; piędź: miara długości od końca kciuka do końca palca środkowego rozpostartej dłoni.
26
Widząc się szpetnym (daw. składnia) — widząc, że jest szpetny.
27
zwierściadło — zwierciadło.
28
Słysząc się złym (daw. składnia) — słysząc, że jest zły; słysząc, że mówią o nim, że jest zły a.: słysząc, że mówią o nim źle.
29
przemysły(daw. forma N. lm) — przemysłami, tj. pomysłowymi wybiegami.
30
przyzwoity — tu: stosowny, właściwy.
31
dęba (daw. forma D. lp rodz. m.) — dziś: dębu
32
na dęba (daw. forma B. lp rodz. m.) — dziś: na dąb.
33
pełnić srogie losy — dopełnić srogie przeznaczenie; tj. przen. zakończyć życie.
34
fatalne — złowieszcze, złowróżbne, tu: zgubne.
35
derwisz — mnich mahometański.
36
Mahometa studnia — źródło Zeusen w Mekce, mające według wierzeń mahometan cudowne właściwości.
37
puchlina — właśc. puchlina wodna, daw. określenie schorzenia polegającego na gromadzeniu się płynów w otrzewnej i ogólnym obrzęku; uważano niegdyś (co znajduje wyraz w tej bajce Krasickiego), że przyczyną choroby jest nadmierne spożywanie wody.
38
brylantowany — imitujący brylant dzięki odpowiedniej obróbce szlifierskiej.
39
szmaragi (daw. forma oboczna) — szmaragdy.
40
drożyć się — tu: cenić się, wynosić.
