СИЁСАТШУНОСЛИК. Муқимжон Қирғизбоев

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ даврга келиб АҚШда сиёсатшунослик турли ривожланиш босқичларини ўз бошидан кечираётган билимларни уйғунлаштириб турувчи фанга айланди. Америка сиёсий фанлар уюшмаси томонидан тасдиқланган ва эътироф этилган қуйидаги сиёсий фанлар янада ривожланиб бормоқда: 1) сиёсий назария ва сиёсий фалсафа (сиёсий фикрлар тарихини ҳам ўз ичига олади) ; 2) Америка бошқаруви ва сиёсати; 3) Қиёсий сиёсатшунослик; 4) Халқаро муносабатлар ва халқаро сиёсат; 5) Ижтимоий бошқарув ва сиёсат.

      Шунингдек, сиёсатшунослик фани Европада ҳам тезлик билан ривожланиб борди. Францияда сиёсатшунослик фан сифатида XIX асрнинг охирларидан бошлаб шакллана бошлади. Бу жараён конституциявий хуқуқнинг сиёсийлашуви, шунингдек, унинг таркибига сиёсий масалаларнинг аста-секин кириб келиши, конституциявий хуқуқнинг социология билан яқинлашиши ва баъзи олимларнинг конституциявий хуқуқ доирасини кенгайтиришга интилиши кабилар сиёсий фанларнинг қарор топишига сабаб бўлди. Бу жараённинг авж олишига рус мухожир ҳуқуқшуноси, проф. М. Я. Острогорскийнинг илмий фаолияти («Демократия ва сиёсий партияларнинг ташкил топиши» номли асари 1903 йилда Францияда нашр этилган) кучли таъсир қилди.

      Иккинчи жаҳон урушидан кейин сиёсий фанларни жаҳон миқёсида ривожланиши учун шарт-шароитлар етилди. Бу даврда ЮНЕСКО сиёсий фанларни демократик жараёнларда муҳим аҳамият касб этишини эътиборга олиб, уларни ривожлантиришга доир чора-тадбирларни кўра бошлади.1948 йилда ЮНЕСКО ташаббуси билан Парижда сиёсий фанлар масалалари бўйича халқаро коллоквиум ташкил этилди. Коллоквиумда махсус ҳужжат қабул қилиниб, унга биноан сиёсий фанларнинг таркибий унсурлари тизимлаштирилди. Бу унсурлар тўртта блокка бўлинди:

      1.Сиёсий назария: сиёсий назария ва ғоялар тарихи.

      2.Сиёсий институтлар: а) конституция; б) марказий бошқарув; в) минтақавий ва маҳаллий бошқарув; г) ижтимоий маъмурият; д) бошқарувнинг иқтисодий ва ижтимоий функциялари; е) сиёсий институтларнинг қиёсий таҳлили.

      3.Партиялар, гуруҳлар ва жамоатчилик фикри: а) сиёсий партиялар; б) гуруҳлар ва уюшмалар; в) фуқароларнинг бошқарув ва маъмуриятдаги иштироки; г) жамоатчилик фикри.

      4.Халқаро муносабатлар: а) халқаро сиёсат; б) сиёсат ва халқаро ташкилотлар; в) халқаро ҳуқуқ.

      1949 йилда ЮНЕСКО доирасида Парижда Сиёсий фанларнинг халқаро уюшмаси ташкил этилди. Унинг ҳар йилда ўтказиб туриладиган конференцияси сиёсий тадқиқотларни ривожланишида муҳим рол ўйнади. Лекин бу даврга келиб ҳам жаҳонда сиёсий фанларни ривожлантиришда АҚШ етакчилик қила бошлади. Сиёсий фанларнинг халқаро уюшмасини ташкил этишда ҳам АҚШ олимлари ўзларининг фаол ташаббускорликларини намойиш қилган эди. Кейинчалик АҚШ ҳудудида бир ярим мингдан ортиқ сиёсатшунослик кафедралари фаолият кўрсата бошлади. АҚШ сиёсий фанлар уюшмасининг ўзи 16 минг аъзоларга эга бўлиб, улар АҚШ сиёсий тизимидаги ҳокимият тузилмалари ва фуқаролик жамияти институтларига хизмат кўрсатади.

      ХХ СКАЧАТЬ