Яланғоч иқтисодиёт. Чарльз Уилан

Чтение книги онлайн.

      Бир томондан ўйлаб қаралса, жиноятчилар энг топқир одамлар қаторига киради. Наркотик савдоси билан шуғулланадиганлар гиёҳванд моддалар ишлаб чиқариладиган жойлардан (Жанубий Америка ўрмонлари) улар истеъмол қилинадиган жойларга (Қўшма Штатлардаги шаҳар ва шаҳарчалар) гиёҳванд моддаларни олиб келиш орқали катта миқдорда пул ишлаб топади. Бу, албатта, ноқонуний. Америка ҳукумати гиёҳванд моддалар савдосини тўхтатиш учун катта маблағ сарфлайди. Лекин бошқа ҳар қандай бозорда бўлгани каби наркотик олиб ўтувчилар ҳам барибир қонунларни четлаб ўтиб, кўп даромад топишнинг бир-биридан ақлли усулларини ўйлаб топишади.

      Божхоначилар чегарадан олиб ўтилаётган катта миқдордаги гиёҳванд моддани (кўпинча итлар ёрдамида) аниқлашни яхшигина ўзлаштирди ва гиёҳванд моддалар савдоси билан шуғулланадиганлар наркотикларни чегара постларини айланиб ўтиш орқали АҚШга олиб кириш осонроқлигини тушунди. Улар маҳсулотларини денгиз орқали, кичик қайиқларда олиб ўтишни ўрганди. АҚШ қирғоқ қўриқчилари балиқ овлаш қайиқларини кузатиш ва текширишни бошлаганида, гиёҳванд модда савдоси билан шуғулланадиганлар қирғоқ қўриқчиларининг қайиқларидан ўзиб кетадиган тезкор қайиқларни ишлата бошлади. АҚШ ҳуқуқни муҳофаза қилиш идоралари жиноятчиларнинг қайиқларини таъқиб қилиш учун радиолокацион тизим ва вертолётларни ишга солганида эса наркотик олиб ўтувчилар яна ўз топқирлигини кўрсатди ва “Velcro” кийим илгаклари ёки “IPhone” каби ноёб ихтиро ‒ қўлбола сувости кемаларини ишлаб чиқарди. 2006 йилда Соҳилни қўриқлаш хизмати Колумбиядаги чангалзорда ясалган, радарга кўринмайдиган ва тўрт киши ҳамда уч тонна кокаинни олиб юриш учун мўлжалланган 15 метрлик сувости кемасига тасодифан дуч келди. 2000 йилда Колумбия полицияси омборларнинг бирида ўтказилган рейд чоғида ҳали қурилиши тугамаган, аммо 200 тонна кокаинни олиб ўтишга қодир бўлган, узунлиги 30 метр келадиган сувости кемасини топди. Соҳилни қўриқлаш хизмати адмирали Жозеф Ниммич ўшанда “New York Times”га берган интервьюсида айтган эди: “Бошқа ҳар қандай бизнесда бўлгани каби бу бизнес турида ҳам тобора кўпроқ маҳсулот йўқота бошлар экансиз, вазиятни ўзгартиришнинг турли-туман йўлларини излашга тушасиз”18. Шундай йўллардан бири ерости туннелларни қазишдир. 2011 йилда полиция Мексиканинг Тихуана шаҳрини Сан-Диегодаги омбор билан боғлайдиган 366 метрли туннел топган.19 Ундан кейин АҚШ Чегара хизмати бу каби ерости йўлларни қидириш учун роботларни қўллай бошлади.20 2012 йилда наркотик олиб ўтувчилар марихуанага тўла консерва банкаларини чегарадан Аризонага улоқтириш учун пневматик замбаракдан фойдаланган.21 Бундай мисоллар кўп.

      Бозор эволюцияга ўхшайди: бозор тезкор, кучли ва ақлли кишиларни мукофотлаш эвазига ўзини кучайтиради. Айтганча, сайёрамиздаги энг мослашувчан иккита биологик тур каламуш ҳамда суварак эканини ёдимизда сақласак, яхши бўларди.

       СКАЧАТЬ