Ko‘hna dunyo. Odil Yoqubov

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ etib, ko‘zini ko‘r darveshdan olib qochdi. Biroq ko‘r darvesh darhol o‘rnidan turdi-da, ro‘parasiga kelib, ta’zim bajo keltirdi:

      – Assalomu alaykum, hakimi davron… Abu Ali ibn Sino hazratlari!

      Abu Shilqim og‘zi ochilganicha darveshning cho‘g‘day yongan yolg‘iz ko‘ziga hayrat bilan tikildi.

      – Hakimi davron… Ibn Sino? Sen faqirni boshqa birovga o‘xshatding, darvesh!

      – Muborak nomingizni yashirmoqdan ne foyda, taqsirim?– dedi ko‘r darvesh, negadir ovozini pasaytirib.–Bundan bir yil muqaddam kamina sizni Isfahonda, amir Alouddavla davrasida ko‘rganmen. Isfahon ahli sizga sajda qilib, tabarruk jubbangiz etaklarini o‘pganini o‘z ko‘zim bilan ko‘rganmen!… Nechun o‘z eldoshlaringizni bu saodatdan benasib qilasiz, taqsirim?

      «Yopiray! Bu telba darvesh ne deydi? Murodi ne buning?»

      – Hozir ahli mo‘minni ogoh qilamen, toki ahli imon yaxshi dor-u darmonlaringizdan bahra olsin, xastalar davo topsin!

      Yuragi orqasiga tortib ketgan Abu Shilqim, «hoy-hoy», deguncha bo‘lmadi. Ko‘r darvesh kaftlarini og‘ziga karnay qilib:

      – Hoy ahli imon, yaxshilar! – deb xitob qildi. – Eshitmadim demanglar, g‘aflat uyqusida qolmanglar! Allomalar mukammali va hakimlar afzali hazrat Ibn Sino tavallud topgan o‘z yurtiga qadam ranjida qilmish! Kimki bu hakimi hoziqning yuksak kamoli va nurli jamolidan bahra olib, davosiz dardiga davo topmoq istasa – marhamat qilsin!

      – Anhor sohilini to‘ldirgan «ahli imon» birdan «gurr» etib ko‘tarildi-yu, Abu Shilqim bilan ko‘r darvesh tomon yopirildi. Rost, chinor soyasida so‘rilarda yonboshlab yotgan serviqor asilzodalar orasida masxaraomuz kulib qo‘y-ganlar ham bo‘ldi, biroq ularning kulgusi birdan «gurr» etib ko‘tarilgan olomonning shov-shuvi ostida ko‘milib ketdi. Nogahon yopirilib kelgan «ahli imon» bir-birining gapiga quloq solmas, hamma to‘satdan «hazrat Ibn Sino»ga aylangan Abu Shilqimni ko‘rishga intilar, birov juldur kiyimini shartta yechib, irigan-chirigan oyog‘ini namoyish etar, birov yarasini, birov chaqasini degandek, birov nogiron bolasini ko‘rsatar, birov onasini! Xullas kalom, bir zumda bo‘ldi to‘polon, bo‘ldi to‘polon!

      Ko‘r darvesh zudlik bilan chopib borib, xachir ustidagi xurjunni sudrab keldi. Shundan keyin Abu Shilqim ham lom-mim demay xastalarni «davolash»ga, ya’niki, xurjunidagi giyohlarni ulashishga tutindi. U og‘ziga kelgan gapni aytib giyoh ulashar, ko‘r darvesh esa, yomg‘irday yog‘a boshlagan oqchani yig‘ar edi! Xurjunning ikki ko‘zini to‘ldirgan giyohlar – tuyatovon, otquloq, yovvoyi yo‘ng‘ichqa, cho‘girtikonlar talqoni, rayhon va kiyik o‘ti, bodom va tog‘ yalpizi, turfa gullar aralashmasi, yantoq va shuvoq ildizlari, nasha, ko‘knori poyalarining qaynatmalari va ularning urug‘lari, qo‘yingki, Abu Shilqim keksa tabiblardan nimaniki eshitib, tog‘-u toshlardan nimaniki yig‘ib olgan bo‘lsa, hammasi ko‘z ochib-yumguncha kumush va hatto oltin tangalarga aylandi… Shundan keyin ko‘r darvesh «hakimi davron» charchaganini ro‘kach qilib, kimki chorasi topilmas dard va qutulib bo‘lmas ajal balosidan qutulmoqni istasa, ertaga Hurmiton bozoriga marhamat qilishlarini tayinladi-da, yig‘ilgan «ahli imon»-ni tarqatdi… Lekin ertasiga ular Hurmiton bozori emas, sayqali ro‘yi zamin Samarqand qaydasen deb, Samarqand tomon ravona bo‘lishdi.

      Shu-shu, falakning gardishi bilan hazrat «Ibn Sino»ga aylangan Abu Shilqim ibn Shahvoniy firib bobida ustasi farang ko‘r darvesh bilan birga butun Movarounnahrni kezib chiqdi. Ular Samarqand va Shosh, O‘tror va Yassi, Gurganj va Sig‘noq – qo‘ying-chi, bormagan shahri, ko‘rmagan yurti qolmadi. Asta-sekin oddiy choponlar kimxob va banoras to‘nlarga, otlar soyabon aravalarga almashtirildi, mayda chaqa va kumush tangalar oltin dinorlarga aylandi. Ko‘r darvesh kamlik qilib, qo‘l-oyoqlari chaqqon, dasti beminnat yosh g‘ulomlar xizmatga olindi. Ular endi yo‘lga chiqsa eng badavlat tijorat ahli bilan, katta karvonlar bilan birga chiqishar, shaharlarga borganda eng boy karvonsaroylarni tanlashar, eng ko‘rkam, eng ziynatli xonalarga tushishardi. Ertasi-ga, egniga g‘aroyib janda, boshiga g‘aroyib telpak kiyib, kashkuliga isiriq solib olgan ko‘r darvesh, ikki yonida ikki g‘ulom, bozorga chiqardi:

      Hoy, ahli mo‘min, yaxshilar,

      Eshitmadik demanglar!

      Luqmon hakim duogo‘y,

      Pirlaridan boobro‘y,

      Ibn Sino nomi bor,

      Yetti iqlim dong‘i bor!

      Dard yo‘qdir ul bilmagan,

      Chorasini qilmagan!

      Baloni daf etadi,

      Qazoni daf qiladi.

      Ahli imon, yaxshilar,

      Eshitmadik demanglar!..

      Bu orada ko‘r darveshdan saboq olgan yosh g‘ulomlar o‘zlarini olomon orasiga urishar, bir to‘pdan ikkinchi to‘pga o‘tib, hazrat Ibn Sino to‘g‘risida har xil hikoyat va rivoyatlar aytishardi:

      – Xudovandi karim bu zoti muborakka shunday salohiyat ato qilgankim, tibbiyot bobida bilmagan ilmi yo‘qdir. Birgina tomir urish holatiga qarab, sakkiz yuz sakson sakkiz dardni topadi. Yaqinda hazrat Ibn Sino huzuriga Nishopurdan bir navjuvon yigitni olib keldilar. Olib kelguncha esa, yetti iqlim hakimlariga ko‘rsatganlar, ammo hech bir tabib, na Chin, na Hind va na Rum hakimlari sho‘rlikning joniga ora kirganlar, dardiga davo topganlar! Shunda hazratim bu foniy dunyodan ul boqiy olamga rixlat qilishga chog‘langan bu majruhning tomirini ushlab, tug‘ilgan shahrini so‘radilar. Aytdilar. So‘ngra hazratim yigit tavallud topgan shaharning barcha dahalarini nomma-nom sanab chiqishlarini so‘radilar. Sanab chiqdilar. So‘ngra hakimi davron nomi zikr qilingan dahadagi har bir ko‘chani bir-bir aytib o‘tishlarini so‘radilar. Aytdilar. Shunda hakimi hoziq bu ko‘chada istiqomat qilg‘uvchi barcha xonadonlarni nomma-nom atab chiqishlarini so‘radilar. Atab chiqdilar. Shunda taqsiri olam bu xonadonning hamma a’zolarini bir-bir sanab o‘tishlarini so‘radilar. Sanab o‘tdilar. Bas! Sanash chog‘ida bir sohibjamol ismi tilga olingan edi, sho‘rlik yigitning yuziga qizillik yugurib, yumuq ko‘zlari «yarq» etib ochilib ketdi. Shunda xastaning tomir urishiga quloq solib o‘ltirgan hakimi davron uning qo‘lini qo‘yib yuborib kuldilarkim:

      – Yigitning dardi oshiqlikdur! Darhol tug‘ilgan shahringizga qayting! Xasta farzandingizga o‘shal sohibjamolni olib berib, to‘y-tomosha bilan ularni qovushtiring, illo, yigit dardining davosi visoldur!

      Ikkinchi g‘ulom sershovqin bozorning boshqa bir joyida atrofiga bir guruh bekorchilarni yig‘ib, ollo onasining qornidayoq tengsiz salohiyat va cheksiz zakovat ato qilgan allomayi zamonning zakiyligi to‘g‘risida va’z aytardi:

      Shundaykim, hazrat Ibn Sino hali tili chiqmagan chog‘ida ularning xonadonida bir yosh cho‘ri xizmat qilgan. Cho‘ri go‘dakni, go‘dak uni yaxshi ko‘rgan. Bir kun cho‘ri uy bekasining yoqut ko‘zli nodir uzugini olib, go‘dakka ko‘z-ko‘z qilib o‘ynab o‘tirgan ekan, uzuk bir qop tariq ichiga tushib ketgan, cho‘ri esa, buni bilmay qolgan. Chunki shu payt uni uy bekasi chaqirib qolgan.

      Bir mahal uy bekasi cho‘risidan uzugini so‘raydurkim, uzuk yo‘q. U uzukni qayga qo‘yganini bilmaydi. Bas, cho‘rini o‘g‘rilikda ayblab, uydan haydab yuboradilar. Cho‘ri yig‘lay-yig‘lay xonadondan chiqib ketadi. Buni ko‘rgan go‘dak ham chirqirab yig‘laydi. U ikki kun tinimsiz yig‘laydi, nechundir bir qop tariqqa talpinib yig‘laydi. Buni ko‘rgan go‘dakning otasi bu qopda bir sir-asror bo‘lsa kerak deb, qopdagi tariqni yerga to‘kib, uni titib ko‘radi. Qaraydiki, tilla uzuk tariq ichida! Ota-ona go‘dakning zakiyligiga lol qolib, cho‘rini topib keladilar va undan afv so‘raydilar!

      Shahar bozorlarining eng gavjum joylarida, rasta va guzarlarda ko‘r darvesh boshliq g‘ulomlar hazrat Ibn Sino to‘g‘risidagi bunday rivoyatlarni СКАЧАТЬ