Seçilmiş əsərləri. Чингиз Айтматов

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ qohumları güc-bəla ilə ayıra bildilər, hamı xəcalət çəkib utanırdı. Yedigeyin qanı bərk qaraldı. Onların necə adam olduqlarını bilirdi, amma işin bu çilləyə minəcəyini gözləmirdi. Hirsi soyumamış ikisinə də xəbərdarlıq elədi:

      – Əgər siz bir-birinizə hörmət eləmirsinizsə, heç olmasa, atanızın xatirəsini ləkələməyin, yoxsa ikinizi də qapıdan qovaram, heç nəyə baxmaram. Onda özünüzdən küsün…

      Bax, dəfn ərəfəsində belə xoşagəlməz əhvalat oldu. Yedigeyin qanı lap qaraldı. Yenə də tutqun sifətində qaşları çatıldı, yenə də suallar qəlbini didişdirdi bu uşaqlar haradan əmələ gəlib? Axı bunlar niyə bu günə düşüblər? Qazanqapla birlikdə onları göydən od yağan istidə, boranlı soyuqda da Kumbel internat məktəbinə aparanda bunumu arzulayırdılar? Arzuları bu idi ki, uşaqlar oxuyub adam olsunlar, adam içinə çıxsınlar, daha bu Sarı-Özək çölündə çürüyüb qalmasınlar. Sonra valideynlərini günahlandırıb deməsinlər ki, bizi oxutmadılar, bizi lazımınca tərbiyə eləyib təhsil verə bilmədilər. Amma hamısı alt-üst oldu… Bəs niyə, görəsən, böyüyüb elə adam olmadılar ki, baxanda ürək bulanmasın?

      Yenə də Caydaq Ədilbəy köməyə gəldi, həssaslıq göstərdi, o axşam Yedigeyin vəziyyətini xeyli yüngülləşdirdi. O, Yedigeyin nələr çəkdiyini yaxşı başa düşürdü. Məlum şeydir ki, dəfn mərasimində mərhumun övladları əsas simadır, bu, həmişə belə olub, nə cür utanmaz, yaramaz olsalar da, gərək, birtəhər canını dişinə tutub dözəsən. Buna görə də bacı ilə qardaş arasında yaranmış qanqaralığı birtəhər malalamaq üçün Ədilbəy kişiləri evə dəvət elədi. Sözü də bu oldu ki, nə var həyətdə oturub ulduzları sayırıq, gedək çaydan-zaddan içək…

      Caydaq Ədilbəyin evində Yedigey, elə bil, tamam bambaşqa bir aləmə düşdü. O, bu evə əvvəllər də qonşu kimi gələrdi. Hər dəfə də razı qalıb, Ədilbəyin ailə səadətinə ürəkdən sevinmişdi. Bu gün burada daha çox qalmaq istədi, bu nəsə daxili ehtiyac idi, sanki, itirdiyi gücünü, qüdrətini təzədən burada tapmaq istəyirdi.

      Caydaq Ədilbəy də başqaları kimi yol xidmətçisi idi. Başqalarından da artıq qazanmırdı. Hamı kimi o da quraşdırma taxta evin yarısında iki otaq və mətbəxdən ibarət olan mənzildə yaşayırdı, di gəl ki burada tamam başqa həyat hökm sürürdü, təmiz, işıqlı və rahat bir həyat… Hətta bu adi piyalələrə süzülmüş çay da, hansı ki hamının evində var, Yedigeyə şəffaf şan balı kimi şirin gəldi. Ədilbəyin arvadı da həmçinin görkəmi görkəm, evdarlığı da göz qabağında, gül kimi… Yedigey onlara baxıb özlüyündə fikirləşdi ki, qalıb yaşayarlar, sonra da münasib yer tapıb köçərlər, köçsələr hayıf olar…

      Kirz çəkmələrini artırmada çıxarıb içəri otaqda corablı ayaqlarını qoşalayıb bardaş quran Yedigey bu gün ilk dəfə hiss elədi ki, bərk yorulub, həm də acıb, kürəyini taxta divara söykəyib susdu. Qalan adamlar isə çox hündür olmayan qabaq stolunun dövrəsində oturub olub-keçəndən danışırdılar.

      Əsl söhbət sonra başlandı, aralığa qəribə bir söhbət düşdü. Yedigey dünən gecəki kosmik raket uçuşunu yaddan çıxarmışdı. Ancaq belə şeyləri bilən adamlar elə şeylər danışdılar ki, Yedigey də fikirləşməyə məcbur oldu. Doğrudur, eşitdikləri onun üçün kəşf deyil, intəhası, danışılan sözlərə, özünün bu sahədə məlumatsızlığına təəccübləndi.

      Buna baxmayaraq, içində də olsa, xəcalət çəkmədi, başqalarını bu qədər maraqlandıran kosmik uçuşlar onun üçün çox uzaq, möcüzə kimi yad bir şey idi. Hər nə isə, dünən öz gözləriylə gördüyü kosmik raketin uçuşu onu sarsıdıb valeh eləmişdi. Ədilbəyin evində də söhbət bundan gedirdi.

      Əvvəlcə oturub şubat içirdilər, dəvə südündən hazırlanmış kumıs. Şubata söz yox idi, sərin, köpüklü, bir az da xumarlı… Vaqonla gələn yol-təmir briqadasından bəziləri bu şubatın lap ölüsü idilər. Onlar buna Sarı-Özək pivəsi deyirdilər. Bu evdən araq da çıxdı. Boranlı Yedigey, yeri gələndə, məclisdən kənara çəkilməz, başqaları ilə bahəm içərdi.

      Amma bu dəfə imtina elədi, bununla da, zəndinə görə başqalarına bildirmək istədi ki, indi belə şeyə həvəs göstərmək yaramaz, bəs sabah qabaqda uzaq, çətin yol var.

      Yedigeyi narahat eləyən bir də o idi ki, qonaqlar, xüsusilə Sabitcan araqdan vurub üstündən şubat içirdilər. Şubatla araq cüt qoşulmuş köhlən at kimi bir-birinə yaraşır, adamı yaman kefləndirir. Bunun heç yeri deyildi. Yekə kişilərə necə deyəsən, içmə?! Özləri gərək həddini bilsinlər. Yedigeyə az-çox təskinlik verən Ayzadənin əyyaş ərinin araq içməməsi idi. O ancaq şubat içirdi. Görünür, başa düşürdü ki, qayınatasının dəfnində keflənib sərələnmək olmaz. Buna onun nə qədər səbri, iradəsi çatacaqdı, bunu bir Allah bilirdi.

      Beləcə oturub, oyandan-buyandan xeyli söhbət elədilər. Uzun qollarını ekskavator çalovu kimi yaxına, uzağa uzadaraq, hamıya vaxtında şubat süzən Ədilbəy boş piyaləni doldurub, stolun o başından Yedigeyə uzada-uzada dedi:

      – Yedigey, dünən gecə sizi növbədə əvəz eləyəndə təzəcə getmişdiniz ki, birdən göy elə çatladı ki, yerimdə silkələndim. Baxdım ki, kosmodromdan göyə raket qalxdı. Çox nəhəng şeydi, lap araba oxu kimi, siz də gördünüz?

      – Gördün də sözdür! Ağzım açıla qaldı! Gücə bax ey! Odun içində gedir ey! Nə əvvəli var, nə axırı, vahimə basdı məni! Neçə vaxtdı, buradayam, hələ belə şey görməmişdim.

      – Elə mən özüm də birinci dəfə gördüm belə şeyi, – deyə Ədilbəy də təsdiq elədi.

      – Paho! Əgər sən boyda adam belə şeyləri birinci dəfə görürsə, daha onda bizim danışmağa haqqımız yoxdur, – deyə Sabitcan onun boyuna sataşmaq istədi.

      Caydaq Ədilbəy onun sözünə fikir verməyib ötəri qımışdı:

      – Mənlik nə var ki, – deyib əlini yellədi. – Baxıram, özüm öz gözlərimə inanmıram, yuxarıda od-alov içində nəhəng bir şey guruldayır! Deyirəm, hə, kimdisə yenə qalxdı kosmosa. Yaxşı yol! Elə o dəqiqə əlimi atdım tranzistora, onu həmişə yanımda gəzdirirəm. Öz-özümə dedim ki, bu saat, yəqin, radioyla xəbər verəcəklər. Axı həmişə göyə bir şey uçan kimi kosmodromdan xəbər verirlər, diktor da sevindiyindən elə danışır ki, elə bil, mitinqdədir. Adamın tükləri biz-biz olur. Düzü, Yedigey, çox istədim ki, uçanın kim olduğunu öyrənim, axı onu gözümlə görmüşdüm, amma bilmədim.

      – Neynirdin ki? – deyə Sabitcan hamını qabaqlayıb soruşdu. O, içkinin təsirindən turp kimi qızarıb buğlanırdı.

      – Bilmirəm, axır ki bir xəbər vermədilər, çəkib saxladım mayakın dalğasında. Bircə kəlmə də demədilər…

      – Ola bilməz, canım! Sən nəsə qarışdırırsan! – Sabitcan yenə də yekəxanalıqla etiraz elədi, tələsik bir qədəh də araq vurub, üstündən şubat içəndən sonra davam etdi, СКАЧАТЬ