Ömər Xəyyam. GAH. Шамиль Султанов

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ bu nişapurlu ənənə barədə bir o qədər fikirləşmirdi. O, xoşbəxt bir insan olmuşdu, bu səadəti ona sevimli Fatiməsi vermişdi.

      Nişapurun cənub tərəfində bazarlar yerləşirdi. İbrahim şəhristan darvazalarından çıxan vaxt dilənçi bir dərviş gördü. Dərviş yerdə oturmuşdu, o yırğalanaraq dodağının altında nə isə mızıldanırdı.

      – Al bunu, ey allahın mücahidi. Mənim oğlum olub.

      İbrahim ona dirhəm uzatdı. Sufinin göz qapaqları açıldı, çıxardılmış gözlərini bir neçə saniyə çadırçıya dikdi.

      – Mən səni tanıdım. Sən çadırçı İbrahimsən. Talançılıqla və adamöldürmə ilə əldə etdiyin murdar pullar hesabına öz bədənini yağlı yeməklərlə əzizləyən həmin o şəxssən. Sən öz əlaltılarının damarlarını sorursan. Sən soxulcanlara yem olacaqsan. Hələ sən mənə öz mənfur pulunu da təklif edirsən? Rədd ol buradan!

      İbrahim tələsik geri çəkildi. O, ətrafında kiçik dükanları olan daş döşənmiş yola çıxdıqda dərvişin az başa düşülən qarğışlarını hələ uzun müddət eşidirdi, bu yol baş bazar meydanına aparırdı.

      Belə gözəl başlanan gün korlanmaq təhlükəsi altında idi. İbrahim mövhumatçı idi. Bu hər hansı pis əlamət deyildimi? Oğlu fitnəkar, yaxud allah tərəfindən istənilməyən insan olmayacaqmı? İbrahim bir tərəfə çəkilərək namaz qılmağa başladı.

      Bütün bunlara baxmayaraq sevinclə nurlandırılmış səhər öz işini görmüşdü. İnsan əgər özünə pis gün arzulamasa, heç vaxt o özünü pis hiss etməz. Artıq şəhərdə canlanma əmələ gəlmişdi. Budur, sudaşıyan bulağa tərəf tələsir. Su şəhərə kanal vasitəsilə gətirilir, amma bu kanallar torpağın dərin qatlarında qazılıb gizlədilmişdir (bulağa tərəf gedən pillələrin sayı hətta yüzə çatırdı), şəhərə gələnlərin heç də hamısı bu kanallara gedən yolu tanımırdı. Hətta onlar yolu tanısalar belə, çətin ki, ondan istifadə edə bilərlər, çünki bu kanalları xüsusi adamlar mühafizə edirlər. Bununla belə cümə günündə, bazar vaxtının hər dəqiqəsinin qızıla bərabər olduğu bir vaxtda, yəqin ki, belə bir işlə məşğul olmaq heç kimin ağlına gəlməzdi. Bir parç soyuq suya görə cingiltili sikkə vermək daha yaxşıdır.

      Hələ xeyli vaxt vardır. Amma özlərinin uzunqulaq və dəvələrini qovan tacirlər dərsə gecikən məktəblilər kimi tələsirlər. Heyvanlara ağır taylar yüklənmişdi. Bacardıqca qızğın və gur alver gedən yeri tez tutmaq, malları elə yerləşdirmək lazım idi ki, oradan (tacirlər bu ustalığı heç kimdən öyrənməməlidirlər) bir alıcı belə laqeyd keçə bilməsin. Nallanmış uzunqulaqların saldıqları tappıltılar ev heyvanlarının mələməsinə və movultusuna qarışmışdı. Heyvandarlar öküzləri, qoyunları, keçiləri və hər cür ev heyvanlarını bazara aparırdılar.

      Çörəkbişirənlər öz təndirlərinin yanında ovsunçuluğa başlayır, yol ətrafında olan aşxanaların və karvansaraların sahibləri ocaq yandırırdılar. Günortaya yaxın bütün bazar əhli yemək istəyəcəkdi (İbrahim bir dəfə məscidin imamından eşitmişdi ki, Nişapurda 200 min yerli əhali yaşayır, gəlmələr isə allah bilir nə qədərdir), odur ki, yeməyi əvvəlcədən, həm də çox hazırlamaq lazımdır. Çox da baha olmayan qiymətə isti arpa kökəsi, varlılar isə buğda kökəsi, düyü, yaxud paxla şorbası, qızardılmış ət-kabab ala bilərlər.

      İbrahim bu gün tələsmirdi. O, böyük dördkünc meydana, bazarın mərkəzinə tərəf gedir, yolda bu yaxınlarda yeni düyü növü ilə gətirilmiş xurmanın qiymətini soruşur, başı çıxan bir adam görkəmi alaraq onun qozla birgə dadına baxırdı.

      Nişapur kiçik şəhər deyil. Onun ətrafı bir fərsəng olar. Böyük bir hissəsini rabad– şəhərkənarı tutur. Onu dövrə vurub hər bir tacir və sənətkarla salamlaşmaq üçün bir həftə belə çatmaz. İbrahimin ağlına nə isə gələrək tələsməyə başladı. O əsas ticarətin genişləndiyi yerə getməli idi.

      Bazar… İbrahim bura gələrkən tanış və əziz bir mühitə düşürdü. O bilirdi ki, hər bir tacir özünün ən yaxşı malını ona göstərəcək. Əgər təbiətdə yalnız yeddi rəng vardırsa, Nişapur bazarında minlərlə rəng tapmaq olar. Şirazdan, Qəzvindən, Reydən, İsfahandan gələn tacirlər ipək, zərxara, yun, pambıq parçalar gətirmişdilər.

      Xalça satılan cərgədə Şirazdan və Reydən gəlmiş tacirlər daha çox idi. Belə deyirlər ki, bu şəhərlərdən olan ustalar hazır xalçaları tozlu küçələrə atır və hər gün minlərlə adam həmin xalçaların üstündən keçir. Bununla da onlar evləri və sarayları bəzəyən öz məmulatlarının möhkəmliyinə və zərifliyinə nail olurlar. Amma emal olunduqdan sonra xalçalar elə bir mükəmməl görkəm alır ki, qonşu ölkələrin hakimləri qəbahət hesab etmədən onları bir-birinə hədiyyə verirlər. Doğrudan da xalçaya vurulmuş naxışlara çox baxdıqda, adamın başı hərlənə bilər.

      Bazar meydanının mərkəzindən dörd istiqamətə məscidin yerləşdiyi şərqə tərəf, İbrahimin gəldiyi şəhristandan şimala tərəf, Hüseynin nəsli dəfn olunmuş cənuba tərəf yol ayrılır. Yolun hər tərəfində karvansara və dükanlar durur. Ən qızğın yol isə kiçik dördkünc meydana tərəf aparan qərb yoludur. Ondan bir qədər aralı, Hüseynin nəsli dəfn olunmuş meydanda Əmir ibn Leys tərəfindən ucaldılmış əla bir saray durur. Saraya bitişik isə sonralar həbsxana tikilmişdir (eh, taleyin acı zarafatına bax).

      İbrahim bazarı keçib, uzun ağac ayaqlarla gedişi və ağzından od püskürməsi ilə xalqı məşğul edən hoqqabazların yanında durdu, kiçik dördkünc meydana tərəf getdi. Burada sıra ilə düzülmüş dükanlar «Min bir gecə nağılı»nı xatırladırdı: Reydən, Kaşan və İsfahandan gəlmiş tacirlər müxtəlif saxsı qablar satırdılar. Öz malları ilə onlar yerli rəqiblərini sıxışdırmışdılar. Nişapurlular günbəz və binanın üz tərəflərinə çox vaxt mavi, yaxud firuzəyi rəngdə bəzək vurmaq üçün onlardan qab və lövhələr alırdılar.

      Sonra misgərlər, güləbatınçılar, dabbaqlar cərgə ilə düzülmüşdülər. Buradan xış və ya kotan, toxa–kimə nə lazımdısa almaq olardı. Alverçilər mis qabları və səhəngləri cingildədirdilər. Parlaq təmizlənmiş bürünc günəşin altında bərq vururdu. Metal güzgülər günəşin şüalarını əks etdirirdi. Qəşəng tikilmiş araqçınlar və xalatlar qarmaqlardan asılmışdı, yaxında isə yumşaq dəridən və tumacdan tikilmiş uzunboğaz çəkmələr gorunürdü. Amma, pul olarsa, bu cərgələrdə başdan-ayağa qədər nəinki təkcə geyinmək, həm də bəzənmək asan idi: sırğalar, üzüklər, qaşlı üzüklər, qolbaqlar, toqqalar, qızıl və gümüşdən hazırlanmış boyunbağılar nəinki dəbpərəst kişi və qadınları, həm də çöldə yaşayan insanları da heyran edə bilərdi. Bir qədər aralı fil sümüyündən və kömür kimi qapqara olan abnos ağacından hazırlanmış zərif əşyalar satan tacirlər oturmuşdular.

      Yalnız ədviyyat: istiot, zəncəfil, zirişk, mixək və hətta İbrahimin adını bilmədiyi onlarla dikər bitkinin satıldığı cərgədən başqa səs-küy, qışqırtı, СКАЧАТЬ