Altunsaç. Курбан Саид

Чтение книги онлайн.

      «…Və çin xalqı hökm verdi:

      Türkləri qazıyıb ataq. Türk xalqı olmasın daha.

      Ancaq bu vaxt türklərin Göyü, Müqəddəs Yeri və Mü-qəddəs Suyu dilə gəldilər:

      –Türk xalqı məhv olmasın, qorunub-qalsın bizə.

      Göylər Atam bunu deyib İlteres Xanın saçlarından yapışdı, onu bütün xalqın başı üstünə qaldırdı və Xan atam dedi…

      Qardaşım Gültəkinin on altı yaşı vardı və görün o, nələr etdi! Hörüklülər xalqına qarşı döyüşə girib onu yendi. Döyüşə atıldı və vuran əli əlli min qoşunun sərkərdəsi yağı Onq Tutuqa zərbə endirdi» («Orxon-Yenisey Abidələri»ndən).

      «Sənə təklif olunan gəldi-gedərdir, qalan yalnız surlaşdıran bilikdir. Dünyada olan hər şey tükənir və yoxa çıxır. Yalnız yazılan qalır. Digərləri isə axıb gedir… Təkcə ilanlar qabıq qoyurlar ki, canları çiçəklənib qocalsın. Biz insanlar ilanlara bənzəmirik. Biz canımızı eynimizdən çıxarıb dərimizi saxlayırıq» («Kudatku Bilik» kitabından).

      «Həmd olsun Rəbbimizə və Yaradana! Frankların həyatına dərin müdaxilə edən hər kəs Allahı həmd edib şükür oxuyacaq ki, onu müsəlman yaratmışdır. Zira o, frankların simasında bütün heyvanlar kimi bircə ləyaqətə döyüş meydanında azman cəsarətə malik heyvanları görəcək.

      Franklar nə namus, nə də qısqanclıq tanıyırlar. Olur ki, bir nəfər frank arvadını yanına alıb yolla gedir. Digər bir frank onlara rast gəlir, başqasının arvadının əlindən tutub onu qırağa çəkir və söhbətə başlayır. Ər isə söhbət qurtarana kimi dayanıb gözləyir. Əgər söhbət çox çəkirsə, o, qadını yad kişinin yanında qoyub yoluna davam edir» («Öyüd Kitabı»ndan).

      Romanda «Suaheli Qrammatikası»nın, «Ortaçağ Fars Dilinə Giriş» kitablarının adları çəkilir, xalçaçılıq və miniatür sənətkarlığında Şərqin çeşidli məktəbləri və onların üslubları təhlil olunur, Əsəd Bəyin digər tarixi romanlarında rast gəldiyimiz türk sultanlarından Böyük Orxan Bəyin, Vəhdəddinin, Əbdülhəmidin, Mehmet Rəşidin, Sultan Muradın, baş vəzir Qara Mustafanın obraz səciyyələri və xarakterləri açılır, Bektaşi təriqətinin və yanıçarların acı taleyi «Allahu Əkbər» romanında olduğu kimi burda da özünə yer tapır.

      Əsəd Bəyin araşdırıcıları alman, ingilis, italyan dilləri ilə yanaşı onun türk, rus, ərəb, fars, urdu dillərində də sərbəst danışdığını qeyd edir, hətta türk və rus dillərində də əsərlərinin olduğunu söyləyirlər. Türk dilini (hətta dillərini) elmi səviyyədə bilməsini və digər dillərə bələdliyini onun bu əsərində aşkar görmək mümkündür. Əsərdə Asiyadehin ərəb və fars dillərini mükəmməl bilməsinə işarə, çox güman ki, Əsəd Bəyin öz ömür yolundan bir parçanın təsviridir.

      Bunlardan əlavə, müəllif əsərdə oxucusunun əlindən tutub onu Əsəd Bəyin gəzdiyi dünyanın səyahətinə çıxarır və bütün coğrafi məkanları optik dəqiqliklə təsvir edir. Oxucu özünü Adriatik dənizi sahillərində, Afrikada, Almaniyada, Amerika Birləşmiş Ştatlarında, Avstriyada, Ərəbistanda, İsveçrədə, İtaliyada, Rumelidə, Türkiyədə hiss edir.

      Romanda gedən coğrafi adların tam olmayan mənzərəsi: