Qaçaq Kərəm. Fərman Eyvazlı

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ işarə elədi ki, otursun. İsgəndər palazın üstündə ağa ilə üzbəüz əyləşdi, Cavahir xanım onlara samovardan çay süzdü.

      …Əlqərəz, səhər tezdən dördü də atlandı. İki ata, iki oğul. Nökərlər köhlənləri çimizdirib quyruqlarını düyünləmişdilər. Atlar cilov gəmirirdi.

      Ceyrançölün ildə bir ay yaşıl libasa bürünən vaxtı idi. Düzlərdə, irəmələrdə sirkan, yovşan, qarağan otları baş qaldırmışdı. Səhər-səhər bu şehli yaşıllığın sinə-sinə səpələnmiş naxır, ilxı və qoyun-quzu sürülərinin sayı-hesabı yox idi. göz işlədikcə uzanan düzənliklərdəki yataqların sayını bacalardan burula-burula qalxıb buludsuz göylərdə əriyən tüstülərdən bəlli etmək olardı.

      Atlılar gah torpaq yolla, gah kəsə cığırlarla irəliləyirdilər.

      Ekiz qardaşlar kimi çərkəzi çuxa geyinmiş İsrafillə Kərəmin atları qabaqda qoşa səkirdi. Oğlu ilə fəxr eləyən Oruc ağa:

      – Yaxşı övlad ata-ana dayağıdır – dedi.

      İsgəndər də gözü ilə Kərəmin boy-buxunun oxşayıb dedi:

      – Allah ikisinədə uzun ömür versin. İyid balalardı. Tüfəngini yəhərin qaşında dizləri üstünə qoyan ağa uzaqlara baxdı:

      – Qız böyüyər, gedib özgə çırağı yandırar. Ata yurdunu şöhrətləndirən oğul olar…

      – Əlbəttə, oğul nəslin davamçısıdır. – dedi İsgəndər.

      İsrafil, ağanın ortancıl oğlu idi. Övladları içərisində onu ən fərasətli sayırdı. Ürəyində ona ayrıca yer ayırmışdı.

      Cavanlar hərdən də cıdıra çıxmış kimi bir-birilə ötüşür, gah o bunu, gah bu onu arxada qoyurdu. Kişi isə bu qərəzsiz yarışın fərqinə varıb həyəcan keçirirdi. Gahdan İsrafilin geri qalması ona pis təsir eləyirdi. Ağalıq qüruru açıq-açığına özünü büruzə verirdi.

      Oruc ağa əslən rəiyyət idi. Amma sonralar ona hökumət tərəfindən necə deyərlər, «ağalıq» verilmişdi. İndi Kəsəmənin məşhur ağalarından idi. Var-dövləti başından aşıb-daşırdı. Çoxlu əkin yerləri, böyük cələsi, bir neçə qoyun-quzu sürüsü, xeyli mal-qarası və ilxısı vardı. Lakin artıq ixtiyarlaşmışdı. Altmış beş yaşı vardı, amma yaşından bir qədər cavan görünürdü. Uzun müddət rus ordusunda qulluq etdiyindən onda bir hərbi səliqə-sahmanı vardı. Özü də çox narahat adam idi. Ucaboylu, sağlambədənli və gümrah bir kişi idi. Lakin təzəlikdə düçar olduğu təngnəfəslik hərdən əl-ayağını göməşdirirdi. Odur ki, bir gün o, yanına gələn, özündən bir yaş böyük qardaşı ilə məsləhətləşdi.

      – Alı, ağlıma bir fikir gəlib… İstəyirəm Molla Zal oğlu İsgəndəri sərkar tutam.

      – İsgəndəri? – Məşədi Alı maraqlandı.

      – Hə, daha qocalmışam, bu təngnəfəslik də bir yandan… Hər şeyə göz ola bilmirəm… Kəndçilər də, bilirsən daa… göz qırpmağa bənddirlər.

      Məşədi Alı nimçədəki quruddan bir-iki qaşıq götürüb qarşısındakı yağlı xəngəlin üstünə tökdü.

      – Elə olmağına elədir, – dedi – mal-dövlət can odudur. Görək gecə-gündüz hər şeyin haqq-hesabını aparasan. Əmbə…

      Cavahir xanım hiss elədi ki, Məşədi Alı kişini fikrindən döndərmək istəyir. Söhbətə qarışdı.

      – Bunu çoxdan eləməliydin, yoxsa hər şeyin dalınca özün qaçırsan. canın əzab-əziyyətlərdən qurtarar. Dağdan gələndən gah bostana qaçırsan, gah xırmana. gah o tayda yataqda, gah bu tayda cələdə…

      Oruc ağa qaragül Buxara papağını çıxarıb böyrünə qoydu, xəngəl sinisini qabağına çəkdi.

      – Mənə elə gəlir ki, o, rəiyyətlə də rəftar eləməyi bacarır, bəylərlə də.

      Samovarın yanında oturub təzə çay dəmləyən Cavahir xanım:

      – Elədir, – deyə ərinin sözünə qüvvət verdi. – O, həm qoçaqdır, həm də el-oba içində nüfuzu var. Yazı-pozu da bacarır.

      Molla Zal oğlu İsgəndər adicə rəncbər idi. Amma el arasında gözüaçıq, ağıllı və qoçaq bir kişi kimi tanıyırdı. Qırx yaşı vardı, di gəl, yoxsul kəndlilər, qohum-əqrəba ona bir ağsaqqal kimi baxırdı. Dara düşəndə yanına məsləhətə gedərdilər.

      Məşədi Alı ovcu ilə yağlı saqqalını sildi. Sonra öz fikrini bildirdi:

      – Əmbə bir iş var ki, o bir az dikbaşdır. Bilmirəm sən deyənə razı olacaq ya yox? Özün halısan ki, rəiyyət olsa da məğrur adamdı. Ağalara, bəylərə baş əyən döyül.

      Kişinin qaşları çatıldı. Ürəyində: «Elə dikbaş olduğuna görə də neçə dəfə divana düşüb-çıxıb!» – deyə fikirləşdi və əsəbi halda dilləndi:

      – Bir yesin, beş də nəzir-niyaz versin ki, mənim kimi bir ağaya sərkar olacaq. Bu qədər var-dövlətin, nökər-nayibin ixtiyarını ona verirəm. Filan qədər də haqq alacaq razılıq verməz, mən də gedərəm başqasını tutaram. O qədər yalvaran var ki…

      Cavahir xanım ərinə təkid qarışıq bir məsləhətlə:

      – Hər yalvarana etibar olmaz kişi, – dedi, – Elə İsgəndər yaxşıdı. Yalvar da, yaxar da təki onu yola gətir. O, gözü-könlü tox adamdı. Nə yazıq ki, indi araya sərinlik düşüb. Biz onlarla əvvəllər ki, yaxın olmuşuq? Bir də unutma, onların bizə yaxşılığı keçib…

      Cavahir xanımın yada saldığı yaxşılığın nədən ibarət olduğunu Oruc ağa yaxşı bilirdi. Oğlu İsrafil anadan olanda Cavahir xanım süddən kəsilmişdi. Uşağı il yarım İsgəndərin arvadı Fəxrənsə əmizdirmişdi. Bir dizi üstə Kərəmi, bir dizi üstə İsrafili oturtmuşdu. Onlar süd qardaşları idi. İndiyədək də doğma qardaş kimi bir-birinə mehribanlıq göstərirdilər.

      Ürəyində arvadının sözlərinə haqq qazandıran ağa yenə yumşaldı.

      – Mən də elə o köhnə xətir-hörmətə görə onu sərkar tutmaq istəyirəm.

      …Ertəsi gün kişi İsgəndəri yanına çağırtdırıb fikrini ona söylədi. İsgəndər bu gözlənilməz təklifə təəccüb eləyib bir qədər fikrə getdi və sonra:

      – Ağa, möhlət ver, bir fikirləşim, – dedi.

      – Nə möhlət! Başın üstündə, fikrin başında. «Hə» de, çıxsın getsin.

      İsgəndər gülümsədi. Ağa onu dilə tutub arxayın saldı ki, hər şey yaxşı olacaq, СКАЧАТЬ