Эн онно хайаан да тиий. Николай Босиков

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ балыксыт оҕонньорго ыам мундута бэриһиннэрэ бардыбыт. Кэлбиттэн-барбыттан: «Наара мундута тахсыбыт, Баһылай оҕонньор сиэн эрэр үһү» диэн истэбит. Ол иһин бүк эрэнэн, ийэм былыр сүктэн тахсыбыт, кыыс оҕо сылдьан кыллаан, таҥалайдаан, кутуйах хаамыытынан киэргэтэн тикпит сүөгэйин ыаҕыйатын тоҥолохтонон иһэбит. Ыаҕыйа эмиэ кырдьыбыт. Эргэрбит, элэйбит. Кини эмиэ суту билбит көрүҥнээх, куурбута-хаппыта сүрдээх. Куп-кубаҕай дьүһүннээх. Оҕонньордоох биһигини үчүгэйдик көрүстүлэр. Хатыҥ үөстээх чэй истибит. Балык сиэтибит. Ыаҕыйабытын толору Наара эмис мундутун бэриһиннэрдибит. Тахсаары турдахпытына Баһылай оҕонньор: «Ньукуункалаах иэдэйэн олордохторо буолуо. Балыкта кэлэн ылан бардын» диэн илдьиттээтэ. Кэтит сүүһүн көлөһүнүн кырдьыбыт эрээри, модьу-таҕа илиитин ытыһынан соттон кэбистэ. Тоҕо эрэ субу-субу өрө тыынар. Аны санаатахха, тулаайах хаалбыт дьонун-сэргэтин аһынан айманар эбит. Ол саас элбэх киһи аччыктаабыта. Ону суос-соҕотох Баһылай оҕонньор мундута өрүһүйбүтэ.

      Биһиги аһаан-сиэн, күүс ылан, быһаччы эттэххэ, ат мииммит курдук буолан дьиэлээн испиппит. Сиэбит балыкпыт, сотору буолаат, сүһүөхпүтүгэр охсубута. Аччык киһи тоттоҕуна оннук буолаахтыыр эбит этэ. Наара сыырын иккитэ сынньанан тахсыбыппыт. Ийэм буоллун даҕаны, бу мин, уончалаах оҕо, алаас сыырын иккитэ сынньанан тахсарым төһөлөөх күүс өһүллүбүтүттэн, дьүдьэйииттэн буолта буолуой?! Бэрт өр айаннаан алааспытыгар Саарбалаахха тиийэн кэлбиппит. Биһиги алааспыт дьикти үчүгэй алаас. Көбүс-көнө саһыл хонуулааҕа. Ону аһыҥа сиэн буорунан көрдөрбүтэ. Быйыл саас эмиэ көҕөрөөхтөөбүт. Ортотугар хатыҥ чараҥнаах. Сыырын анныгар киирэн тохтоотубут. Дьэ, онуоха ийэм хатыҥ чараҥы көрөн олорон, бэйэтэ тикпит бэртээхэй туос ыаҕыйатын кылларын кырдьыбыт илиитин тарбахтарынан имэрийэ-имэрийэ, аа-дьуо кэпсээн барда.

      – Былыыр-былыр биһиги алааспыт аата атын эбит. Биир аар саарга аатырбыт баай кыыһа, удаҕан дьахтар, сүктэн тахсан иһэн ити хатыҥ чараҥ оннугар, саһыл хонууга, сурдун таттаран тохтообут. Киниэхэ олохтоохтор хантан эрэ саарба тириитин булан олбох уурбуттар. Дьахтар олус үөрбүт. Киэһэ оонньуу бөҕөнү оонньоппут, ас бөҕөну аһаппыт. Дьон бэркэ дуоһуйбуттар. Өрөөн баран бараары туран: «Төрүүр оҕо төлкөлөнөр, иитэр сүөһү күрүөлэнэр, өрүү алла турар астаах, көҕөрө турар күөхтээх, сандаархай күннээх Саарбалаах буоллун бу улуу алаас», – диэбит. Ол кэннэ баттаҕыттан ат тарааҕы ылан: «Айгырыы хамсыыр аар хатыҥ буол. Ыһыах эйиэхэ ыһылыннын, көр эйиэхэ көрүлэннин!» – диэн баран сурдун оннугар батары анньан кэбиспит. Ол тарааҕы онтон ким да ылбатах. Сарсыныгар кэлэн көрбүттэрэ тараах суох үһү. Ол курдук ааспыт. Эһиилиттэн кини тарааҕа хаалбыт сиригэр хатыҥ чараҥ – бу биһиги хатыҥ чараҥмыт үүммүт. Бу кэнникигэ диэри улуус-улуус ыһыаҕа манна, бу хатыҥ чараҥ тэллэҕэр буолара. Эн ити хатыҥ чараҥы мээнэ алдьаппат буол. Бэйэтэ даҕаны бу кэнники сылларга ииннэ-хатта. Кини буолан тулуһан турар, – диэбитэ.

      Мин онтон ыла алааһым хатыҥ чараҥын атыннык көрөр буолтум. Түүн түһээн ол толуу дьахтары, үтүө санаалаах хотун хааны, көрөрүм. Кини СКАЧАТЬ