Таатта оҕото Дьаралыктыйа Былатыан. Группа авторов

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ тустан-мөхсөн, сүрдээх көрдөөхтүк оонньуур буоларбыт… Аҕам, омос көрдөххө, суостаах курдук эрээри, эмиэ аламаҕай хаһаайын, ыалдьыкка үөрүнньэҥэ…

      Эдьиийим Лаана аҕатын көрсөн турар. Эдьиийим аҕабыт тыыннааҕын көрбүт, сүрэх баастаах буолан, хаһан да, ханна да кини туһунан кэпсээбэт этэ. Долгуйан, куолаһа титирэстээн кыайан кэпсээбэт буолан хаалара. Оттон үс кыыс үһүөн мустан олордохпутуна кэпсиирэ. Биһиги аҕабыт төрөөбүт, өлбүт күннэригэр кэриэстэбил күннэрин оҥорон кэпсэтэр этибит… Ийэбитин кытта НКВД-га тиийэн, билиҥҥи Дзержинскай уулуссатыгар араас мөһөөччүктээх, суумкалаах дьон хаайыыга сытар аймахтарын, доҕотторун көрсөөрү, субуруһан тураллара өйбөр үдүк-бадык көстөн ааһар. Күнү күннээн кэтэһэн баран, аҕабытын кыайан көрсүбэккэ төннүбүппүт…

      Үөрэхпин бүтэриэхпиттэн, ол аата 1962 с., харыс халбарыйбакка институппар үлэлиибин. Аҕам институт директора эрдэҕиттэн А.Е. Кулаковскайга, А.И. Софроновка, Н.Д. Неустроевка уо.д.а. анал архыып фондалара тэриллибиттэр. Оттон аҕам кырдьыга тахсыбыта ыраатта да, баччааҥҥа диэри анал фонда суох. Дьэ, билигин бөлөх тэриллэн, Ойуунускай нэһилиэстибэтин хомуйабыт, ол бөлөҕү салайабын. Университекка анал кууруһу ааҕабын, фольклорга үлэлиибин. Соторутааҕыта Санкт Петербурга «Якутские народные загадки. Специфика жанра» диэн монографиям тахсыбыт. Иллэҥ кэммэр кыралаан хоһоон, оҕолорго кэпсээннэри суруйарга холонобун.

      Аҕам үс томнаах кинигэтэ тахсара, ити иһигэр «Русско-якутский термино-орфографический словарь» диэн үлэтэ бэчээттэнэрэ үөрүүлээх. Кини научнай үлэлэрэ, суруйсуулара (холобур, М.К. Аммосов архыыбыттан 20-чэ суруга көһүннэ), учуутал семинариятыгар үөрэнэр кэмнээҕи докумуоннара, араас суруйуулара уо.д.а. ааҕааччыларга биллибэттэр, ол бар дьоҥҥо тиийдэр. Уонна биир ыра санаам – аҕам «Ньургун Боотура», нууччалыы тахсыбытын курдук, ойуулаах-бичиктээх, өҥнөөх дьүһүннэнэн үчүгэй кумааҕыга туспа кинигэнэн сахалыы бэчээттэнэрэ буоллар диэн.

      Аҕам туох ханнык иннинэ – суруйааччы уонна учуонай. Политикаҕа, салайар үлэҕэ тардыспат этэ. Институт директора эрдэҕинэ, Певзнякка уонна Окоемовка суруга баар, онно кэнники икки сылга литератураҕа, наукаҕа тугу да үлэлиир кыах, бириэмэ адьас булбатым, онон туох да дуоһунаһа суох көннөрү үлэһит оҥоруҥ диэн көрдөспүт. Аҕам кырдьыар диэри олорбута буоллар, төрөөбүт литературатыгар, наукаҕа олус улахан суолу хаалларыахтааҕар саарбаҕалаабаппын. Москваттан дойдутугар төннөн, 1935–1936 сс. дьоҕус да, обургу да кэпсээннэри үлүмнэһэн суруйбутуттан сылыктаатахха, кини, арааһа, улахан прозаическай айымньыга бэлэмнэнэн испит. «Оҕо куйуурдуу турарынан» толкуйдаатахха, ол, баҕар, автобиографическай да хабааннаах буолуон сөбө. Наукаҕа – саха норуотун кэскилигэр, урукку төрүттэри быһаарыыга, тылга, төрөөбүт культурабытыгар, фольклорбутугар, үгэстэрбитигэр уо.д.а.

      Ол эрээри кинини политикаттан хайдах да туора туппаккын. Ойуунускай уһулуччулаах общественнай деятель. Кини М.К. Аммосовы кытта СКАЧАТЬ