Kosova'da Çağdaş Türk Edebiyatı. S. Dilek Yalçın Çelik

Чтение книги онлайн.

      2. Kosova’da Türk Edebiyatı Konusunda Tanıtım, Değerlendirme Yazıları.

      Kosova’da çağdaş Türk edebiyatı konusunda yazılan tanıtım, değerlendirme yazıları genellikle yazar ve şairler tarafından kaleme alınmıştır. Bu yazıların büyük bir çoğunluğu önce Kosova ve Makedonya’da Türkçe yayınlanan gazete ve dergilerde yayınlanmış, ardından kitaplaştırılmıştır. Bu konu başlığı altında yer alabilecek kitaplar37, arasında dikkatimizi en çok çeken antoloji yazımının yaygın oluşudur.

      Necati Zekeriya, Makedonya’daki Türk edebiyatının önde gelen edebiyatçılarından birisidir. Kendisi aynı zamanda günün ihtiyaçları çerçevesinde gerek çocuklar gerekse büyükler için çeşitli antolojiler düzenlemiştir. Bu antolojilere, Makedonya ve Kosova edebiyatının ileri gelenlerinin eserlerinden örnekler almış, böylece Türk halkının okuma ihtiyacının giderilmesine yardımcı olmuştur. Çağdaş Yugoslavya Şiiri Antolojisi (1983) böyle bir çabanın ürünüdür. Çiçek (1963) adıyla yayınladığı antolojiye de çocuk edebiyatı örneklerini toplamıştır. Sevinç ve Tomurcuk dergileri ile Birlik gazetesinde yayınlanan şiirler ile şairlerin kitapları taranarak oluşturulmuş kitapta, Kosova edebiyatından Naim Şaban, Nusret Dişo Ülkü ve Nimetullah Hafız’ın şiirleri yer almaktadır.

      Fahri Kaya, aslında Üsküplü bir yazar ve şairimizdir. Kendisi Makedonya ve Kosova’da meydana gelen çağdaş edebiyatın yakın tanıklarından birisidir. Dolayısıyla kendisi, son dönemlerde Eski Yugoslavya’da oluşmuş şiir ve hikâyeleri içerisine alan toplu değerlendirmelerde bulunmuştur. Yugoslavya Türk Hikâyesi Antolojisi (1990), Eski Yugoslavya’da Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi (1992) ile Seçme Yazılar (1994) adlı kitaplar, Fahri Kaya’nın birikimini göstermesi ve çağdaş edebiyatı değerlendirmesi açısından önemli kaynaklardır.

      Hasan Mercan, Kosova çağdaş Türk edebiyatında en verimli sanatçılardan birisidir. Çağdaş edebiyata hemen her alanda hizmetleri olmuştur. Antolojiler hazırlamış, değerlendirme ve röportajlar kaleme almıştır. Balkanlarda Çağdaş Türk Hikâyeleri Antolojisi (2000), Balkanlarda Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi (2000), Balkanlarda Türk Çocuk Edebiyatı: Bize de Gülüş Verin (2000) son dönemlerde yazılmış önemli çalışmalardır. Bir Avuç Gökyüzü (1988) ve Yaprak (1985) yazarın çağdaş Türk (hem Kosova hem Türkiye) edebiyatı üzerine değerlendirmeleri ve röportajlarını içermektedir.

      Kosova edebiyatını çeşitli açılardan değerlendiren çok sayıda antoloji olduğunu burada söylemeliyiz. Görebildiğimiz kadarıyla, bir liste38 yapacak olursak:

      a) Şiir Antolojileri39: Süreyya Yusuf Yugoslavya Türk Şiiri (1976), Enver Baki ve Nusret Dişo Ülkü, Tito Şiiri (1977), Nimetullah Hafız, Yugoslavya Türk Şiirinde Atatürk (1983), Necati Zekeriya, Çağdaş Yugoslavya Şiiri Antolojisi (1983), Nimetullah Hafız, Yugoslavya Türk Edebiyatında Devrim Şiirleri (1984), Nimetullah Hafız, Yugoslavya Türk Halkı Şiirinde Tito (1985), Hasan Mercan, Bir Avuç Mavi (Kosova Şiir Antolojisi) (1985), Nimetullah Hafız, Yugoslavya’da Çağdaş Türk Edebiyatı Antolojisi I, II ve III (1989), Fahri Kaya, Eski Yugoslavya’da Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi (1992), Osman Baymak, Yugoslavya Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi (1996), Ali Alparslan, Çağımızda Türk Şiirinin Coğrafi Sınırları (2000), Osman Baymak, Rumeli Şairlerinden İstanbul’a Şiirler (2006)

      b) Hikâye Antolojileri: Bedri Selim, Yugoslavya Türk Hikâyeleri (1978), Nimetullah Hafız, Yugoslavya’da Çağdaş Türk Edebiyatı Antolojisi I, II ve III (1989), Fahri Kaya, Yugoslavya Türk Hikâyesi Antolojisi (1990)

      Kosova’da sadece Türk edebiyatı üzerine ya da Türkçe antolojiler düzenlenmemiştir. Arnavutça ve Sırpça antolojilerin çevirilerinin yapıldığını, çok kültürlü bir edebiyat ortamında karşılaştırmalı çalışmalara olanak sağlandığını söyleyebiliriz. Görebildiğimiz örnekler: Dragolyub Stoyadinoviç (Çev. Necati Zekeriya) Kosova Sırp Şiiri, Recep Cosya (Çev. Avni Çitak) Çağdaş Arnavut Hikâyeler Antolojisi ve İbrahim Rugova Yugoslavya Çağdaş Arnavut Şiiri Antolojisi.

      Son olarak, yukarıda sıraladığımız çalışmalar dışında kitaplaşmamış, dergi ve gazete sayfalarında kalmış, bu tarz bir eleştiri geleneği ile kaleme alınmış onlarca çalışmanın olduğunu burada bir kez daha hatırlatmamız gerekmektedir.

      2. 5. GAZETECİLİK VE BASIN YAYIN DÜNYASI

      Kosova’da basın ve yayın faaliyetleri iki temel dönemde incelenmelidir. Nimetullah Hafız, henüz Yugoslavya devleti yıkılmadan önceki dönemi (1991 öncesi) iki bölüme ayırmıştır: Birinci dönem “Osmanlı Hükümranlığı Döneminden Bugünkü Yugoslavya’nın Kuruluşu’na Kadar Türk Basını”, ve ikinci dönem “Bugünkü Yugoslavya’da (1944 yılından Günümüze Kadar) Türk Basını” (Hafız 1990: 5)40. Bu çalışmada, Osmanlı dönemi basını konumuz dışı ve çok kapsamlı olduğu için sonraki dönemi, Kosova bağlamında açıklamayı uygun buluyoruz.

      1969 Tan gazetesi kurulana kadar, Kosova yazar ve şairleri ana dillerinde yazdıkları metinleri, Makedonya’da çıkan dergi ve gazetelerde yayınlamışlar, sonraki dönemlerde de yayınlamaya devam etmişlerdir. Üsküp’te 23 Aralık 1944 yılında yayınlanan Birlik gazetesi, Kosova yazar ve şairlerinin anadillerinde yazı yayınladıkları ilk gazete olmuştur. On beş günde bir çıkan gazete, 1952 yılına kadar yayınlanmaya devam etmiştir. Nimetullah Hafız (1990: 8-9), yazısında Birlik gazetesi dışında, Makedonya’da çıkan gazete ve dergilerin СКАЧАТЬ