inspirowanego pesymistyczną koncepcją natury ludzkiej zapożyczoną od św. Augustyna. Związany z tym ruchem był m.in. Blaise Pascal. [przypis edytorski]
18
niepoczesny – niezwracający na siebie uwagi. [przypis edytorski]
19
zadawalniać się – dziś: zadowalać się. [przypis edytorski]
20
z umysłu – dziś: umyślnie. [przypis edytorski]
21
Mozart, Wolfgang Amadeusz (1756–1791) – kompozytor i klawesynista niemiecki. [przypis edytorski]
22
Beethoven, Ludvig van (1770–1827) – kompozytor niemiecki, zaliczany do tzw. klasyków wiedeńskich, a zarazem prekursor romantyzmu. [przypis edytorski]
23
Haydn, Franz Joseph (1732–1809) – austriacki kompozytor, przedstawiciel klasycyzmu. [przypis edytorski]
24
Paësiello – właśc. Giovanni Paisiello (1740–1816), włoski kompozytor klasycystyczny. [przypis edytorski]
25
Cimarosa, Domenico (1749–1801) – włoski kompozytor klasycystyczny. [przypis edytorski]
26
św. Cecylia (zm. ok. 230) – męczennica, patronka muzyków. [przypis edytorski]
27
poruczyć – powierzyć. [przypis edytorski]
28
fizjognomia (daw.) – twarz. [przypis edytorski]
29
rad (daw.) – zadowolony. [przypis edytorski]
30
olbrzymia większość mężczyzn, którzy nie mają lat Arnolfa, wolą jeszcze raczej nabożną Anusię, niż zadatek przyszłej Celimeny – Arnolf i Anusia to postaci ze Szkoły żon Moliera; Celimena to postać z jego Mizantropa. [przypis edytorski]
31
płeć – tu: cera. [przypis edytorski]
32
parweniusz – dorobkiewicz, usiłujący wtopić się w wyższe sfery. [przypis edytorski]
33
Tuileries – dzielnica Paryża między Luwrem a Sekwaną, znana z ogrodów. [przypis edytorski]
34
fibry (z łac.) – włókna. [przypis edytorski]
35
wdowa po rejencie – patrz: Wielkość i upadek Cezara Birotteau. [przypis edytorski]
36
baron de Nucingen – patrz: Cezar Birotteau, Ojciec Goriot, Blaski i nędze życia kurtyzany. [przypis edytorski]
37
wzięcie – tu: sposób zachowania. [przypis edytorski]
38
helotka – tu: niewolnica (od nazwy grupy społecznej w Sparcie). [przypis edytorski]
39
Restauracja – okres funkcjonowania odnowionej francuskiej monarchii Burbonów (1814–1830). [przypis edytorski]
40
pamięć jednej z najszlachetniejszych istot naszych czasów – mowa o pani de Mortsauf, bohaterce Lilii w dolinie. [przypis edytorski]
41
Epiktet z Hierapolis (ok. 50–ok. 130) – filozof rzymski, przedstawiciel stoicyzmu. [przypis edytorski]
42
Spartakus (zm. 71 p.n.e.) – niewolnik rzymski, gladiator, przywódca krwawo stłumionego powstania niewolników. [przypis edytorski]
