Historia Polski od 11 listopada 1918 do 17 września 1939. Stanisław Cat-Mackiewicz

Чтение книги онлайн.

      Wilno

      Wilno pozostawało pod okupacją niemiecką aż do początku stycznia 1919 roku. Władza spoczywała w rękach Niemieckiej Rady Żołnierskiej, ale taki Soldatenrat uważał generałów za swój organ wykonawczy. Zadaniem Soldatenratu było przekazanie terytorium bolszewikom. Do Polaków stosunek ich był nieprzychylny, ale stosunkowo lojalny. Mińsk oddano już bolszewikom i próba samoobrony polskiej Mińska się nie udała. W Wilnie samoobrona była przygotowywana na większą skalę. Młodziutki hrabia Jan Tyszkiewicz oddał na jej cele cały posiadany przez siebie duży majątek pieniężny. Szefem samoobrony został generał Wejtko, przysłano mu z Warszawy na szefa sztabu kapitana Klingera, który okazał się lepszym krzykaczem niż żołnierzem.

      W pierwszych dniach stycznia Niemcy ustąpili z Wilna, zatrzymując się zresztą na następnej stacji w kierunku Kowna i Warszawy, tj. w Landwarowie. Polska piechota i kawaleria stoczyła bitwę z bolszewikami, przegrywając ją, ze względu na wielką przewagę sił nieprzyjaciela.

      Oddział polski cofnął się do Landwarowa i tu po złożeniu broni został przez Niemców zawagonowany i przesłany przez Grodno i Białystok, będące jeszcze w niemieckim posiadaniu, na terytorium, które okupowały już wojska polskie.

      Ale dowódcy kawalerii, rotmistrz Władysław Dąmbrowski i brat jego, podrotmistrz Jerzy, późniejszy słynny partyzant, nie wykonali rozkazu złożenia broni. Na czele dwóch szwadronów i batalionu piechoty – o bardzo słabym stanie liczebnym – wyruszyli w stronę Grodna. Zwyczajem przyjętym od bolszewików sadzali swą piechotę do rekwirowanych sań i tak wieźli ją za kawalerią. Był to oddziałek przypominający archaiczne szlacheckie pospolite ruszenie. W kawalerii byli wyłącznie ziemianie i szlachta zaściankowa na własnych koniach o najrozmaitszych siodłach i najrozmaitszej broni, było tam około siedmiu typów karabinów i wydawano siedem typów ładunków. Piechota składała się z uczniów gimnazjalnych i z robotników wileńskich.

Oddział Dąmbrowskiego poszedł naprzód przeciwko bolszewikom. Odniósł nad nimi zwycięstwa pod Różaną, po czym zajął Prużanę, zdobył fortecę Brześć Litewski, zawrócił, dotarł do Pińska, zdobył Baranowicze, przeszedł koło Nieświeża. Pomimo swych sił mikroskopijnych poruszał się swobodnie w kraju okupowanym przez wojska bolszewickie, budząc postrach wśród nieprzyjaciela¹.

      Marszałek Piłsudski w swoich odczytach o wyprawie wileńskiej, opowiadając, jak w jego umyśle tworzyła się koncepcja tej wyprawy („powstawała w mym mózgu mała czerwona plama, która przeistaczała się potem w dużą czerwoną plamę”), podkreślił, że łatwość, z jaką dawał sobie radę Dąmbrowski z bolszewikami, wywołała w nim chęć rozpoczęcia wojny o oswobodzenie kresów.

      Wojna polsko-sowiecka się zaczęła, a z nią razem polityka rosyjska Józefa Piłsudskiego, odmienna od polityki Francji w tej sprawie, a także od polityki Romana Dmowskiego.

1 Mackiewicz sam był żołnierzem oddziału braci Dąmbrowskich.