Oko Dajana. Pingpongista. Józef Hen

Чтение книги онлайн.

      Przed wyjściem na spotkanie z Kwapieniem spojrzałem na fotel, a potem, uniósłszy nieco wzrok, zobaczyłem dwoje głębokich i smutnych oczu Jezusa z Rawenny. Tak musiał wyglądać, kiedy mu do ust podano gąbkę z octem. Fotel można by zaproponować Kwapieniowi, pomyślałem. Nie wiedziałem, czego chce ode mnie mój były uczeń. Miałem trochę czasu, więc szedłem, nie śpiesząc się i marząc o tym, że jest czas odwilży i denazyfikacji, że ktoś Ważny mnie wzywa i powiada: „Najwyższy czas zrobić z tym wszystkim porządek, proszę się za to wziąć, ale ostrożnie, bez wstrząsów”. Na ulicy ludzie mijali mnie obojętnie, podczas gdy ja podejmowałem się historycznego zadania. Zapytałem Ważnego: „Ile dymisji wolno mi dać?”. „Ile trzeba – odpowiedział – nawet sto tysięcy”. Roześmiałem się: „Dwieście wystarczy, panie Ważny, dwieście zmian na stanowiskach, reszta sfory to papugi i kameleony”. Byłem wspaniałomyślny dlatego, że gardziłem moimi przeciwnikami. Rosło moje szczęście i serce biło mi mocno.

      Kwapień czekał na mnie w „Harendzie”, kawiarni naprzeciw Kopernika. Zamówił po lampce egri. Zapytał, co u mnie słychać, i tym razem pytanie nie było konwencjonalne, żadne how do you do. Odpowiedziałem mu. Potem zapytałem, czy nie kupiłby u mnie pięknego tureckiego fotela. Sprzedam tanio.

      – Nie, nie kupię. – Kwapień uśmiechnął się przebiegle. – Ja mam dla pana profesora lepszy interes. Ja mam taką propozycję, że po roku pan profesor kupi sobie cały komplet tureckich mebli i psa owczarka na dodatek. Między nami, czy pan profesor musi całe życie robić w tym strasznym fachu? Nie dają odpowiedniego zajęcia, to pies z nimi tańcował, nie wolno dać się zgnoić, panie profesorze. To nie jest kraj, w którym można zginąć z głodu, wystarczy nauczyć się wbijać gwóźdź w ścianę i od razu można żyć lepiej niż z dwoma doktoratami. Tu się daje premie za nieuctwo, nie połapał się pan w tym jeszcze? Toteż ludzie udają głupszych, niż są, i pan też powinien. I nie daj Boże zdradzić się, że się jest uczciwym. Do niczego pan nie dojdzie, bo uczciwych się cholernie boją, z uczciwymi nic nie da się zrobić. Już lepiej przyznać się, że się jest inteligentnym. Tamten zawsze może liczyć, że jest pan inteligentny, ale za to świnia. Taki jeszcze ma szanse, jest „równy”, jak to mówią. Da się z nim konie kraść.

      – Jestem dostatecznie głupi – powiedziałem – by nie udawać inteligentnego. Gorzej z tą uczciwością.

      – W tym wyjątkowym wypadku ona nie będzie przeszkadzać – powiedział Kwapień, mój były uczeń, a teraz pyzaty, łysiejący trzydziestolatek. – Ja, widzi pan profesor, rozkręcam nowy interes, pracownię piżam popelinowych, i potrzebny mi jest zaufany człowiek. Żeby nie kradli materiału. Będzie pan zarabiał dwa albo trzy razy tyle co w pańskiej szkole. – Podniósł kieliszek. – Będzie pan błogosławił tego kopniaka, którego pan dostał! – Mrugnął porozumiewawczo. – Znam już kilku takich, którzy dzięki dymisjom nareszcie po ludzku wylądowali, niech przez te drzwi nie przejdę. – Stanowczo nie zachowywał się jak uczeń w obecności nauczyciela. – Za rok, panie profesorze, napisze pan wiernopoddańczy i dziękczynny list do Ka-Ce, w którym zaznaczy pan, że dzięki dalekowzrocznej polityce z nygusa i głodomora stał się pan człowiekiem zamożnym. Zdrowie pana profesora.

      Przyglądałem się ponuro winu.

      – Kwapień – powiedziałem surowo, a łysiejący pyzatek spojrzał na mnie zaniepokojony. – Zapominasz, że jestem nauczycielem, polonistą.

      – I co z tego? Kiedy oni pana nie chcą!

      – Oni to nie jest takie ważne. Ważne jest to, co się ma do spełnienia. Dziękuję ci bardzo, chłopcze, ale ja wcale nie chcę porzucać mojego zawodu. Taka poprawa losu jest złudna. Przyjmę od ciebie każdą poprawę losu, ale w obrębie mojego powołania. Jeśli możesz mnie mianować dyrektorem liceum czy choćby na początek ministrem oświaty – zrób to, ja się podporządkuję. Nie przypatruj mi się tak, ja nie zwariowałem. Nie jestem zwolennikiem pracy organicznej, skromnym pozytywistą. Nie jestem też romantykiem. Nie! Nie jestem spadkobiercą szczytnych ideałów literatury. I to nie! Jestem po prostu kimś, kto się wstydzi. Bo czuję się współodpowiedzialny. Byłem kilka razy w życiu dumny z naszej zbiorowości, ale kilka razy w życiu odczuwałem też wstyd. Raz, jeszcze w szkole, kiedy przerabialiśmy czasy saskie, a potem targowicę, wezwanie wojsk Katarzyny do obrony swobód szlacheckich, które wtedy nazywano narodowymi, a potem wszystko, co się działo wokół drugiego rozbioru Polski. Później, w trzydziestym ósmym, miałem wtedy jedenaście lat, kiedy wódz rozkazał maszerować na Zaolzie. I w czterdziestym szóstym, po pogromie kieleckim. I teraz. Tylko teraz ten wstyd to nie jest takie uczucie zupełnie przykre. Bo ja jestem dumny i szczęśliwy z tego, że umiem się wstydzić i że wiem, że wstydzić się trzeba. I tego uczucia zniszczyć nie chcę, ono jest СКАЧАТЬ