Коллоидтық химияның көрнекі тəжірибелері. Əзімбек Қоқанбаев

Чтение книги онлайн.

      Тәжірибеге қажетті нәрселер: 1) Қорғасын ацетаты; 2) Калий иодиді; 3) Концентрлі азот қышқылы; 4) 100, 300, 500 мл-лік құтылар; 5) 500 мл-лік өлшеуіш цилиндр; 6) 500 мл-лік тығыны бар цилиндр; 7) Проекциялық фонарь; 8) 2 л-лік батареялық стақан; 9) Бунзен жанарғысы; 10) Шыны таяқша

      А-тәжірибесінің орындалуы: 0,01 н 100 мл қорғасын ацетаты ерітіндісін дайындаймыз. Егер ерітінді лайланып тұрса, онда оған концентрлі азот қышқылынан бірнеше тамшы мөлдір болғанша қосамыз. Сонымен бірге 0,01 н 300 мл калий иодидінің ерітіндісін дайындап алып, үстіне алдын ала дайындалған қорғасын ацетаты ерітіндісін қосамыз. Нәтижесінде қорғасын иодидінің сары тұнбасы түзіледі. Содан соң сүйықтықты (тұнбаның бетіндегі) газ жанарғыда тұнба толығымен ерігенше қыздырамыз, содан кейін суық судың астында ұстап суытамыз. Суыған сайын ерітіндіде алтын түстес ұсақ кристалдар түзіледі. Енді ерітіндіні тығыны бар цилиндрге құйып қатты шайқаймыз.

      Тәжірибенің нәтижесі: Цилиндрдегі сұйықтықта шайқаған кезде қозғалыс пайда болады да, қозғалыстағы қорғасын иодидінің алтын түсті кристалдары жарқылдаған қабаттардың эффектісін береді.

      Тәжірибенің түсіндірілуі: Жарқылдаған қабаттар эффектісі әдебиетте Шмирен эффектісі деген атпен белгілі. Ол коллоидтық бөлшектердің көбісі анизодиаметрлік жіп, таяқша және т.б. екенін көрсетеді.

      Б-тәжірибесінің орындалуы: Алдыңғы тәжірибедегі, бірақ 0.1 н калий иодиді және қорғасын ацетатымен қорғасын иодидінің тұнбасын дайындаймыз. Тұнбасы бар сұйықтықты газ жанарғыдағы тұнба толық ерігенше қыздырып, бөлме температурасында суытып қойып қоямыз. Бір тәуліктен кейін ерітіндіден қорғасын иодидінің алтын түстес ірі кристалдары бөлініп шығады. Қуаттылығы 500 Вт киношамы проекциялық фонарға қойып, линза-конденсордан кейін саңылауының диаметрі 30-40 мм диафрагманы орналастырамыз. Диафрагманың саңылауын ашық-көк жарықсүзгішпен жабамыз. Ары қарай кішкене үстелге диафрагманың алдына квадрат қимадағы сыйымдылығы 2 л-лік батереялық стақанды қоямыз.

      Стақанның қабырғаларын үш жағынан қара қағазбен желімдейміз (8-сурет). Бұл жағдайда 1 қабырғаға ені шамамен 4 см желімделінбеген жолақ қалдырамыз. Ыдыстың осы қабарғасы аудиторияға қарап тұруы керек. 2 қабырғаны желімдемей-ақ жарық сүзгішімен бірге диафрагмаға тығыздап жылжытып қоюға болады. Батереялық стақанды 4/5 көлемде айдалған сумен толтырып қоямыз. Сосын стақанға қатты араластыра отырып, қорғасын иодидінің ірі кристалдары бар сұйықтықты бірнеше бөлікке құямыз.

      Тәжірибенің нәтижесі: Ыдыстың 1 қабырғасының мөлдір бөлігі арқылы жарықтың көкшіл тобында қара аяда ретсіз қозғалысты және жеке жарқырап тұрған нүктелерді көреміз. Коллоидтық бөлшектердің микроскоппен қараған кезде де осы құбылысты байқауға болады.

      8-сурет. Қабырғалары қара қағазбен желімденген стақан

      Тәжірибенің түсіндірілуі: Жарқырауық нүктелердің «жылтылдау» құбылысы айналмалы броундық қозғалыстың нәтижесінде пайда болады. Сондықтан СКАЧАТЬ