Tibet Kültürü. August Hermann Francke
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Tibet Kültürü - August Hermann Francke страница 8
Название: Tibet Kültürü
Автор: August Hermann Francke
Издательство: Maya Kitap
isbn: 9786258361056
isbn:
Ve kral hepinizin önünde yürüyecek!
BEŞINCI BÖLÜM
Tibeto-Daed Krallıkları Dönemi
Şimdi ilk Tibet tarihi kayıtlarıyla tanışıyoruz. Bunlar iki çeşittir: Taş üzerine ve kâğıda yazılanlar. Ülkenin MS 950 civarındaki siyasi durumuyla ilgili olarak, Ladakh vakayinameleri aşağıdaki açıklamaları yapar: “O zamanlar Yukarı Ladakh, Gesar’ın (Kesar) torunları tarafından yönetilirken, Aşağı Ladakh çeşitli bağımsız prensliklere bölündü.”
Daha önceki bölümlerde gösterdiğimiz gibi, Batı Tibet’in sulanabilir vadileri, Mon ve Dard Aryan kabileleri tarafından ekilmeye başlanmıştı ve ikincisi, özellikle neredeyse erişilmez uçurumlar boyunca suyolları inşa etmede olağanüstü bir beceri sergiliyordu. Dard köylüleri için sürülerin ürünleri ne kadar hoş karşılandıysa Tibetli göçebeler için tarlaların ürünleri öyle hoş karşılandı ve iki kabile arasında gerçekleşen hareketli takas, görünüşe göre birçok evlilik “pazarlığına” da yol açtı; böylece tarımcı ve göçebeyi birleştiren bir ırk ortaya çıktı. Bizim zevkimize göre, mevcut Batı Tibetlilerin özelliklerinde güzel olan şey, onların yarı Dard kökenlerinden ve bize hoş gelmeyen, yarı Tibetli oluşlarından kaynaklanmaktadır. Ülkenin birçok yerinde köylerin büyümesi beyliklerin oluşmasına ya da başka bir deyişle MS 950’de bulduğumuz duruma yol açtı.
Yerel gelenek ve yazıtlardan, Orta Tibet hanedanından önce var olan çeşitli devletler hakkında birtakım kıt bilgiler toplamak mümkündür. Leh’te, kökenlerini efsanevi kral Kesar’dan alan bir hanedan hüküm sürdü. Saspola’da insanlar, antik kale Alchi kargog’u inşa ettiren Bandel isimli bir kraldan bahsederler. Kalatse’de, kalesi İndus kıyısında inşa edilmiş ve yazıtlara göre son üyeleri Shirima, Gya shin ve (muhtemelen) Triod olarak adlandırılan bir Dard hanedanı vardı. Bu hanedan görünüşe göre MS 1150-1200 arasında sona erdi. Lamayuru’da en büyük güç, bir manastırmış gibi görünüyor. Da ve Garkunu köyleri tıpkı Baltiler gibi magsponlar yani “beyler” tarafından yönetiliyordu ama bu köyler her zaman Baltistan’dan bağımsız olmuştur. Kargil yakınlarındaki Kartse’de, bir yazıta göre kendilerine Tri rgyal adını veren şeflerden oluşan bir hanedan hüküm sürüyordu; bunlar Müslüman olduktan sonra unvanlarını Tri Sultan olarak değiştirdiler. Bu hanedan, Dogra savaşı zamanına kadar varlığını sürdürdü ancak şimdi nesli tükenmiştir. Temsilcileri hâlâ hayatta olan tek küçük şef hanedanı, Müslüman olduktan sonra unvanlarını Purig Sultan olarak değiştiren Chigtanlı Jobo rjes soyudur. Bu hanedanın, atalarının henüz Gilgit’ten ayrılmadığı günlere kadar giden yazılı bir tarihçesi vardır. Gerçek bir Dard hanedanıdır.
Lamayuru Tapınağı, Bon Dininin Eski Kalesi.
Kalatse’deki yerel gelenek, o günlerdeki genel durumu anlatır. Buna göre, birçok küçük kral arasında sürekli bir savaş vardı; hasat mevsimleri özellikle zordu. Tarladan gelen mahsul kesildiğinde, köyün erkeklerinin yarısının ok ve yayla nöbet tutması gerekirken diğer yarısı biçiyordu. Tagmachig köyünün adamları tam zırhlı olarak aniden ortaya çıktı ve mümkünse tüm hasadı götürmeye çalıştı. Birkaç gün sonra Kalatse’nin genç erkekleri, bu insanlardan öç almak için Tagmachig’e bir baskın düzenlemeye başlayacaklardı.
O güvensiz zamanlarda ticaretin Batı Tibet üzerinden, görünüşe göre Hindistan ve Yarkent arasında yapıldığını öğrenmek şaşırtıcıdır. Kalatse’den çok uzak olmayan Balukar adında eski bir müstahkem gümrük dairesinin kalıntıları mevcuttur. Bu gümrük, İndus boyunca eski bir köprüyü koruyordu ve orada görevli olan gümrük memuru, mdo gtsong gtso, “Aşağı vadideki ticaretin efendisi” unvanına sahipti. Bu alanda birçok antik boncuk bulunduğundan, verginin parayla değil ayni olarak ödenmesi gerektiğine inanılıyor; zira orada henüz tek bir madeni para keşfedilmedi. Yazıtta kullanılan eski imla ve diğer koşullar, yazıtın MS 800-1000 yıllarında, daha büyük olasılıkla Tibet kralı Tri shrong de tsan
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «Литрес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на Литрес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.