Tibet Kültürü. August Hermann Francke
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Tibet Kültürü - August Hermann Francke страница 6
Название: Tibet Kültürü
Автор: August Hermann Francke
Издательство: Maya Kitap
isbn: 9786258361056
isbn:
Bu oymalardan, Hunupata’daki Dard atalarının Draslı Dardlar ile aynı kabileye ve Kalatse’ninkilerin Dalı Dardlara ait olduğu sonucunu çıkarabiliriz.
Tribes of Hindo Kush’ta Dalı Dardlar ile ilgili olarak, bu kabilenin on yedinci yüzyılda Gilgit’ten göç ettiği varsayımı ifade edilir. Bekâr ailelerin o kadar geç bir tarihte göç etmiş olmaları elbette mümkündür. Ancak bir bütün olarak kabilenin göçü çok daha erken bir tarihte gerçekleşmiş olmalıdır. Buna inanmamın başlıca nedenleri yine filolojik niteliktedir. Göç, on yedinci yüzyılda gerçekleşmiş olsaydı bu özel kabilenin lehçesinin Gilgit’teki Dard diliyle neden bu kadar farklı olduğu açıklanamazdı. Diğer taraftan Dras lehçesi uygulamada Gilgit lehçesiyle hâlâ aynıdır. Dalı Dardların, çok uzun bir süre önce Gilgitli Dardlar ile bağlantısı yoktu, oysa Dras ve Gilgit’in dil bölgeleri hiçbir zaman diğer dilleri konuşanlar ile ayrılmış gibi görünmüyor.
Kalatse’den, muhtemelen Dard kökenli daha sanatsal kaya oymalarından bazıları. Yaklaşık tarih, MS 1200.
Ancak Dalı Dardlar, geç göç ettikleri varsayımına yol açmış olabilir. Ölüleri gömmek eski bir Dard geleneğidir. Da’da şu anda yaşayan Dardlar, atalarının Da yakınlarındaki bir yan vadide eski mezarlarını keşfederek Müslüman olmaları gerektiği sonucuna varmışlardır; çünkü Müslüman komşularının her zaman ölülerini gömdüklerini gözlemlemişlerdir. Dardlar, Müslümanlar zamanında göç etmiş olsalardı göç tarihleri elbette oldukça geç olurdu.
Dardlar, gömme geleneğinin yanı sıra, kökeni henüz tatmin edici bir şekilde açıklanmayan daha birçok garip gelenekle bilinir. Mesela ne kuş yetiştirirler ne de kuş yumurtası yerler; ineklerin sütünü de içmezler ancak onları başkalarına satmak için Dzo (yak ve sıradan ineğin melezi) yetiştirirler.
Çok doğal olarak, antik Dardların okuma yazma bilip bilmedikleri sorusu gündeme gelir. Bu soruya kesin olarak cevap vermek şimdilik çok zor. Kalatse’de bulunan ve MÖ 200’e ait Hint Brahmi ve Kharoshthi karakterlerindeki bu eski yazıtlar, büyük olasılıkla eski Monların zamanına aittir. Ancak, Kalatse’deki antik Dard kalesinin önünde, daha sonraki bir Hint karakterinde kısa bir yazıt vardır. Bu, o Dardların medeniyetine işaret eden bir belge olabilir.
Polo oyunu. Fotoğraf, F.E. Shawe
Bununla birlikte Dardlar, edebiyattan ziyade spordan keyif alıyorlardı ve dillerinin yok olduğu birçok yerde tanıttıkları polo oyunu günümüze kadar ulaşmıştır. Antik Persler tarafından oynanan bu oyun, anıtlarından da bildiğimiz üzere terk edildi. Ancak Dardlar bu oyunu devam ettirdi. Oyun, Batı Tibet’in daha batı kesimlerinde doğu kesimlerine göre daha iyi bilinmektedir. Ladakh’taki en ünlü polo sahası, hakkında bir şarkının bulunduğu Chigtan’ınkiydi. Ancak bu oyun Baltistan’da, bize Avrupa ortaçağ turnuvalarını hatırlatan eski tören tarzında hâlâ oynanır. Kaya oymaları, örneğin boğaların sırtında durmak, hücum ederken ok atmak ve at dövüştürmek gibi tamamen unutulmuş diğer sporlardan da bahseder gibi görünüyor. Ancak en yaygın spor avcılıktı ve kaya oymalarında buna atıfta bulunulmakla kalınmayıp aynı zamanda eski bir şarkıda Gilgit’te bir dans vesilesiyle gerçekleşen ok ve yaylı bir av sahnesi tam olarak anlatılıyor.
Brushal ve Gilgit’te yüz genç ortaya çıkıyor.
Bereketli Satsil köyünde yüz genç kız belirir.
Gilgit’te büyük bir topluluk oluştururlar;
Gilgit’in aslan kralı dansçıların başında belirir.
O halde siz kızlar, bizi selamlamak için ellerinizi kıvırın!
Siz çocuklar, bizi selamlamak için ellerinizi çırpın!
Aşk için yaşa! Aferin, merhaba!
Ambir geçişinde “tarag” yapar!
Oku, sonra yayı, sonra ok millerini ve kafaları alın,
Ah, gizlenmekte usta olan çocuk!…
Sonra, ah oğlum, tırmanmada usta;
Sonra, ah, ceylanın çığlığını taklit etmekte usta olan çocuk;
Sonra, ah, gözden kaybolmak konusunda usta olan,
Orada dağ keçisi görülebilir, dağ keçisi bir sürüde görülebilir!
Şimdi oku al oğlum;
Şimdi yayı al oğlum;
Sonra ok millerini ve başlarını al,
Ah, onları bir araya getirmekte usta olan çocuk;
Ah oğlum, onları yığınlara savurmakta çok maharetlisin;
En iyiyi seçmekte akıllı olan sensin;
Onları vurmakta maharetli olan sensin!
Un, tereyağı, süt ve su sunakları,
Şimdi getirilmeli! Şeref sizindir, aman Tanrım!
Şimdi eti keskin bir bıçakla kesin;
Kavrulmuş et sunulmalıdır!
Parçalara ayırın!
Yüz çocuğun her birine bir ağız dolusu verin!
Eti, deri ceplerinde taşıyacaklar;
Anne ve babaya verecekler, ah oğlum!
Yüz kıza hediye edecekler ah oğlum şimdi mutluluğa ve bolluğa geldik ah oğlum!
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Batı Tibet Hakkında Çin Kayıtları
Yedinci ve sekizinci yüzyıllarda birkaç Çinli Budist, Kuzey Hindistan’daki ünlü Budist tapınaklarına hac ziyareti yaptı. Çinliler, tarihi ve coğrafi zekâlarıyla (Hintliler buna sahip değildir) ünlüdürler. Böylelikle Çinli hacıların Hint gezilerinde tuttukları günlükler, eski Hint coğrafyası ve arkeolojisi çalışmaları için çok önemli hale gelmiştir. Ne yazık ki, bu hacıların hiçbiri Çin’den Hindistan’a giderken Batı Tibet’ten geçmemiştir ve bu nedenle Batı Tibet’e geldiklerinde topraklarımıza yaptıkları birkaç atıfla yetinmek zorundayız.
Bir süredir, en eski hacılardan biri olan Fa Hian’ın, MS 400 civarı ülkemizden geçtiğine inanılıyordu, çünkü onun günlüğünde Kie cha krallığı hakkında verdiği açıklama, aslında Ladakh hakkında bir tasvir olabilir. Bu nedenle, General Sör Alexander Cunningham, Kie cha’yı, Ladakh’ın bazı eski adlarının Çince karşılığı olarak kabul etti ve Legge, Kie cha’yı Baltistan’daki Skardo ile özdeşleştirdi. Ancak modern bilim insanları, özellikle Dr. M. A. Stein, Kie cha’nın Türkistan’daki Kaşgar için kullanıldığını kanıtladılar.
Hiuen Tsang MS 640 civarında hacca gitti. Keşmir’de iki yıl СКАЧАТЬ