Bağımsızlık Dönemi Özbek Edebiyatı. Анонимный автор

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ mo‘ngray boshladi. Bu hol enam aralashmaguncha davom etdi.

      – Ko‘p ich-etingni yeyaverma, – dedi u qaddini rostlab, – Qo‘rqma, bermayman. Olako‘zga. Faqat to‘polon qilma. Seni qara-yu, indamasa, halizamon yig‘lashga ham tushasan, shekilli.

      Chindanam Qashqa tinchlandi. Qo‘ra tomonga shubhali qarayqaray xas chimdishga tushdi.

      – Bunaqada yeganing ichingga tushmaydi seni, – dedi enam o‘zicha to‘ng‘illab. – Mayli, jichcha sabr qil. Qo zon-tovog‘imni qatron qip olay.

      Bo‘layotgan voqeani kuzatarkanman, beixtiyor hang-mang bo‘lib qoldim, Ko‘zimga enam boshqacha, juda boshqacha ko‘inib ketdi.

      – Mollaringizni hammasi shunaqa… tushunadiganmi? – dedim hayratimni yashirmay.

      – Yaxshi gapirsang, sutdan chiqmay tarbiyalasang, Hammasiyam tinglaydi, – dedi enam mening hayratlanishimdan ajablanib. – Nima edi?

      – Anovu cho‘loq,,. e, Olako‘z ham tinglaydimi sizni?

      – Yo‘q, u senga o‘xshab sal quloqsizroq.

      Mengzalishdan bu gal jahlim chiqmadi. Enam bilan jonivorlar o‘rtasidagi g‘alati muloqot juda qiziqtirib qo‘ygandi meni.

      – Agar shuniyam gapingizga yurita olsangiz, – dedim jiddiy. – Hoziroq yo‘ng‘ichqangizni o‘rib tashlayman.

      – O‘rmay qo‘ya qol! – Enam kosani qozonga, qozonni kosaga urib po‘ng‘illadi: – Odamni yosh bola qilaman deysan-a.

      – Qiziq-da endi, ena, – dedim yolvorib. – Chin so‘zim, agar mana shu takani gapingizga kirita olsangiz, ertaga anovu kichkina tomchangizni ham suvoqdan chiqarib beraman.

      – Xuddi mol ko‘rmay yurganday gapirasan-a, bolam, – enam xiyol royish bildirganday bo‘ldi. – Qo‘y, odamni uyaltirma.

      – Jo-on, ena! – borib u kishining elkasidan tutdim. – yo‘q, demang.

      Enam erkalashimdan iyib ketib, o‘rnidan turdi. Bir menga, bir oyoqlarini uzatib yotgan Olako‘zga qarab turib, tag‘in fikridan qaytdi.

      – Odamni artist qilma, bolam, – dedi. – Qarigan chog‘imda artist qilig‘im nimasi? Kerak ekan, bor, o‘zing qilaver.

      – Gap menda emas, sizda, – dedim bo‘sh kelmay. – Men ming gapirsam ham g‘iq etmaydi buningiz. Yo‘q demang endi, ena. Nimasi qiyin, borasizu gapirasiz, tamom-vassalom.

      – Keyin ustimdan hingir-hingir kulasan, shundaymi? – Enam menga shubhalanib tikildi. – Bilaman men seni…

      – Kulgan nomard, – dedim bir oz qizishib. – Qiziqmisiz, enaning ustidan ham kuladimi, kishi. Kundalik ishingizni ko‘z o‘ngimda qaytaring deyapman, xolos.

      – Unday bo‘lsa, mayli. – Enam qo‘llarini kir sochiqqa surta-surta, qo‘ra tomon yurdi. Lekin hozir qilishi lozim bo‘lgan ishi o‘ziga erish tuyulayotgani butun xatti-harakatidan sezilib turardi. Hatto yarim yo‘lda iziga qaytmoqchi ham bo‘ldi. Yolvoruvchan tarzda tikilib turganimni ko‘rgachgina, istamaygina yana oldimga yurdi. Takaning tepasiga borgach, men tomonga xijolatomuz qarab qo‘ydi-da, birovning gapini so‘zma-so‘z qaytarayotgan odamday, qat’iyatsiz ohangda buyurdi:

      – Olako‘z, tur o‘rningdan! – Olako‘z, kavsh qaytarib, qimir etmay yotaverdi. Takaning quloqsizligi enamning asl holiga qaytishiga ko‘maklashdi. Gapi ikki bo‘lishiga ko‘nikmagan enam birdan tutaqib ketdn.

      – Nima, karmisan, tur o‘rningdan deyapman! – dedi baqirib.

      Olako‘z oshiqmay o‘rnidan qo‘zg‘aldi-da, oyoqlagach, enamga norozi tikilib, “Mi-ium” deb qo‘ydi.

      – Bor, suvlab kel! – Enam qo‘li bilan chap tomonga ishora qildi. – Tez-tez qimirla!

      Olako‘z, oqsoqlanib, qo‘ra etagiga bordi-da, ulkan temir idishdan suv ichgan bo‘ldi. So‘ng qaytib, yana joyiga yotib oldi.

      – Qoyil! – men chapak chalib yubordim.

      Shu payt dashtdan hadikli mo‘ngrash eshitildi. Qiziqsinib, o‘sha tomonga boqdim. Qashqa, quloqlari ding, shu tomonga tikilib turardi.

      – Yuraging yorilmasin, – dedi enam qo‘radan chiqa solib. – Yuvindingga hech kim tegayotgani yo‘q.

      Ammo bu gap, aftidan, Qashqani tinchlantirmadi shekilli, tuyqusdan arazlashga o‘tdi. Hozir piyozga tushaman, degan ohangda ketma-ket mo‘ngrab, piyoz paykali tomon yurdi.

      – Qilig‘ing qurmasin, – dedi enam norozi bo‘lib, – o‘rta yerda Qashqani bezovta qip qo‘ydik. Endi u osonlikcha ko‘nmaydi. Mol deysan, qara, piyozga tushish yomonligini shuyam biladi. Qasdmaqasdiga borayapti. Indamasang, kiradiyam. Keyin boshimga bir to‘da g‘alvani orttirib oladi.

      Haqiqatda Qashqaning vajohati bejo, qadam olishi sekin-asta tezlashmoqda edi. Enamning tergashlari ham kor qilmay qo‘ydi unga. Noiloj qolgan enam yerdan temir kosovni oldi-da, yuvindi idishga taqtaq urib, erkalovchi ohangda chaqira boshladi.

      – Qashqa, kelaqol! Kelaqol bu yoqqa! Qashqa! Qashqajon!

      Qashqa yurishdan to‘xtab, ishonqiramay boshini biz tomonga burdi. Enam idishni bot taqillatib, qo‘lini sirmadi.

      – Kelaqol! Kelaqol tezroq!

      Qashqa xanuz ishonqiramay, tumshug‘ini cho‘zib birpas qarab turdida, so‘ng xuddi yosh buzoqlarday o‘ynoqlab, hovli tomonga yugurishga tushdi. Ortidan buzoqlar ham ergashdi. Uchovlari o‘ynoqlashib, dikonglashib kelaverdi.

      Boshqa ilojim qolmagach, o‘roqni yelkaga tashlab, yo‘ng‘ichqapoyaga jildim. Kun isigandan isib borar, ammo va’dani bajarmay bo‘lmasdi. Yo‘l-yo‘lakay aybdorni – Olako‘zni tepib o‘tishdan o‘zimni tiyolmadim. Biroq u loaqal pinak ham buzmadi.

      Bu paytda Qashqa boshliq buzoqlar idishdan miriqib-miriqib yuvindi ichishmoqda edi.

      NAZAR İŞANKUL (1962)

      Nazar İşankul 15 Haziran 1962 tarihinde Kaşkaderya vilayetine bağlı Kamaşı ilçesindeki Tersota köyünde dünyaya geldi. Taşkent Devlet Üniversitesi İletişim Fakültesini 1986’da bitirdi. İlk eseri “Savaş İnsanları” (1988)’dır. Bundan sonra yazarın “Ana Şarkı” (1989), “Maymun Gezdiren Adam” (2001), “Rüzgârı Tutamazsın” (2004) gibi eserleri neşredilmiştir. Nazar İşankul, J. C. Onetti’nin öykü ve hikâyelerini, A. Camus’un Denemeler’ini Özbekçeye çeviridi.

      ÇUKUR

      Kavşağı geçmesiyle troleybüs hızlandı; artık yol çok da kalabalık değildi. Troleybüsü geçen arabalar zaman zaman birbirini uyarırcasına neşeli korna çalıveriyordu. Troleybüste oldukça çok yolcu vardı; koltuklar dolmuş, ortada da beş altı yolcu ayakta duruyordu. Günün ikinci yarısı olduğu için troleybüsün tavan penceresinden soğuk rüzgâr esiyor, arkadakiler büzüşerek oturuyorlardı; ancak nedense pencereyi kapatmak kimsenin aklına bile gelmiyordu. Biz arka kapının orada ayakta duruyorduk; soğuk rüzgârdan СКАЧАТЬ