N. P. Ostroumov, “Musulmanskie Maktabı i Russko – Tuzemnıya Şkolı v Turkestanskom Krae”, Jurnal Ministterstva Narodnago Prosveşeniya, Novaya Seriya Çast I, Fevral 1906, S-Peterburg, s. 124. Ss. 113 – 166.
49
Kenensarıyev, Kırgızdar… s. 10.
50
Sbornik Materialov po Musulmanstvu, Ed.: V. Yarov-Ravskiy, SPb. 1899, s. 63.
51
A. Camankarayev, A. Botobekova, “Tatarskiye Şkolı i Deyatelnost Tatarskih Prosvetiteley v Po revolutsionnom Kırgızstane”, Tatarı v Kırgızstane, Bişkek 1994, s. 14.
52
S. M. Şakirovna, XIX. Kılımdın II. Carımı XX. Kılımdın Başındagı Tüştük Kırgızstandagı Bilim Berüünün Abalı, (Kırgız Bilimler Akademisi), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Oş, 2007, s. 52.
53
Petr Kokaysl, Amirbek Usmanov, İstoriya Kırgızstana Glazami Oçevitsev Naçalo XX Veka, Prah, 2012, s. 44 – 48.
54
D. Aytmambetov, Kultura Kirgizskogo Naroda Vo Vtoroy Polovine XIX i Naçale XX Veka, Frunze, 1967, s. 18 – 19.
55
Ctatiçeskiy Obzor Ferganskoy Oblasti za 1911 God, Red.: T. V. Pokrovski i N. İ. Stogov, Skobelev, 1914, s. 139.
56
Ctatiçeskiy Obzor Ferganskoy Oblasti za 1911 God… s. 108.
57
Materialı Dlya Statiçeskago Opisaniya Ferganskoy Oblasti/Rezultatı Pozemelno – Podatnıh Rabot, Vipusk V, Oşskiy Uezd, Red.: E. N. Teyh, Skobelev, 1910, s. 3.
58
Yana Sıddıkova, XIX. Yüzyılın Başından XX. Yüzyılın İlk Yıllarına Kadar Kırgızistan’daki Tatarların Sosyal Hayatı ve Kültürü, Yüksek Lisans Tezi, Bişkek, 2011, s. 32.
59
Detaylı bilgi için bakınız: Ebubekir Güngör, “Kırgız Matbuatının Ortaya Çıkmasında Ceditçiliğin Rolü”, MANAS Journal of Social Studies, Vol. 5, No: 3, 2016, s. 387-400.
60
Vedat Günyol, ”Mektep Maddesi”, İslam Ansiklopedisi, Cilt–7, Eskişehir, 1997, s. 652.
61
Mektep, Bolşaya Sovetskaya Ensiklopediya, Moskova, 1974, s. 38.
62
K.Bendrikov, Oçerki po İstorii Narodnogo Obrazavaniya v Turkestane, Akademi Pedagogiçeskih Nauk RSFSR, Moskva, 1960, s. 49.
63
N. A. Bobrovnikov, Rusko-Yerlinıe Uçilişa Maktabı i Medrese Sredney Azii, San-Petersburg, 1913, s. 86.
64
İsmail Aka, Timur ve Devleti, TTK, Ankara, 1991, s. 120.
65
Şakirovna, XIX. Kılımdın II. Carımı XX. Kılımdın Başındagı… s. 24.
66
A. K. Kanimetov, A. E. İzmaylov, Kulturnoe Stroitelstvo v Kirgizskoy SSR, Frunze, 1959, s. 61.
67
S. S. Daniyarov, Stanovlenie Kirgizskoy Sovetskoy Kulturı (1917 – 1924 gg), Frunze, 1983, s. 10.
68
Abramzon, Kırgızı i İh Etnogenetiçeskie…, s. 19. Kırgızların İslamı kabul etmeleri ile ilgili detaylı bilgi için bakınız; Seyfettin Erşahin, “Kırgızların İslamlaşması Üzerine Bazı Mülahazalar” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 39 Sayı: 1, 1999, s. 393 – 438.
69
C. M. Malabaev, Kırgız Mamleketinin Tarıhı, Bişkek, 1999, s. 77.
70
A. A. Asankanov, O. D. Osmonov, Kırgızstandın Tarıhı (En Bayırkı Doordon Azırkı Mezgilge Çeyin), Bişkek, 2003, s. 285.
71
Kanimetov, İzmaylov, Kulturnoe Stroitelstvo… s. 63.
72
Tatar-oglu, “Şkolnıy Vapros v Russkom Musulmanstve (1910)”, İslam i Musulmane Yujnogo Urala v İstoriko-Pravovom Prostranstve Rossii: Sbornik Zakonodatelnıh Orgonov Vlasti i Upravleniya XX-XXI Vekah, Editör: A. B. Yunusova, Ufa, 2009., s. 23 – 26.
73
D. Aytmambetov, Dorevolutsionnıe Şkolı v Kirgizii, Frunze, 1961, s. 12.
74
D. Aytmambetov, Dorevolutsionnıe Şkolı… s. 12.
75
A. İzmaylov, Oçerki po İstorii Sovetskoy Şkolı v Kirgizii za 40 Let, Frunze, 1957, s. 29.
76
Bu konuya ileride daha geniş yer verilmiştir.
77
Sultanova, XIX. Kılımdın II. Carımı XX. Kılımdın… s. 33.
78
Bendrikov, Oçerki po İstorii… s. 47.
79
Аптиек – Apteek – Heftiyek; Farsçadan Kırgızcaya geçen bir kelimedir. Kur’an-ı Kerim’in yedide bir kısmı; Heft’yek (Eski mekteplerde okuma öğretmek için bir ders kitabı olarak kullanılan kitaptır). K. K. Yudahin, Kırgız Sözlüğü, , s. 38. Kitap’ta Arap alfabesinin tamamı, harflerin birleşme şekilleri, okutucu harekeler ve kısa bazı sureler bulunmaktadır.
80
Dört Kitap, bu kitapta İslamın kuralları yeralmaktadır. (Namaz, Zekat, Oruç, Hac gibi), A. Tabışalieva, Vera v Turkestane, Bişkek, 1993, s. 72.
81
Arap alfabesi ile Türkçe okuma-yazma öğretilen kitaptır. Tabışalieva, Vera…, s. 72.
82
Arap alfabesi ve Arapça gramerinin öğretildiği kitaptır. N. Ostroumov, “Musulmanskie Mektebı i Russko – Yerlinıe Şkolı v Turkestanskom Krae”, Turkestanskiy Sbornik, S. 448, Taşkent, 1995, s. 85.
83
Hz. Muhammed’in hayatı, Allah’ı tanıma, adaletli olmak, iman gibi konularda bilgiler bulunan kitaptır. Dili Türkçedir. Ostroumov, Musulmanskie Mektebı., s. 85; B. Tümen Somuncuoğlu, “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Türkistan’da Yerli Eğitim Kurumlarının Durumu”, OAKA, Cilt:2, Sayı: 3, 2007, s. 112.
84
İslamı öven küçük şiirlerden oluşmaktadır. Türkistan’daki bütün mollalar bu kitabı kullanıyorlardı. Arap ve Fars dillerinde yazılmış olan bu kitabın içeriğini sadece öğrenciler değil öğretmenler de bilmiyorlardı. Kitapta Tacikçe ve Farsça ünlü şiirler yazan Şamsetdin Mahammed Hafız’ın (Şirazi) (Hafız, 1389 yılında öldü) şiirleri bulunmaktadır. Ancak kitabın dili ve içeriği çocukların anlayacağı şekilde değildir. Aynı zamanda kitapta biyografik, tarihi, edebi bilgiler hemen yok gibidir. Diğer kitaplarda olduğu gibi bu kitap, Arapça ve Farça çalışmalardan derlemedir. İzmaylov, Oçerki po İstorii… s. 30.
85
Ostroumov, Musulmanskie Mektebı… s. 50.
86
P. İvanov, Oçerki po İstorii Sredney Azii (XVI Sredine XIX. vv.), Moskva, 1958, s. 59.
87
Daniyarov, Stanovlenie Kirgizskoy… s. 26.
88
Öğretmenlerin ücretlerini öğrencilerden topluyor olmaları daha sonra Cedit eğitim sisteminin bölgede yayılmasıyla beraber eski sistemi savunanlar arasındaki tartışm
СКАЧАТЬ
