Ulpan. Gabit Müsirepov
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Ulpan - Gabit Müsirepov страница 21
8
Töre: Han sülalesinden olan erkek çocuklara verilen unvan, şehzade.
9
Bolıs: Çarlık Rusya zamanındaki bir idarî taksimattır, ilçenin karşılığı sayılabilir. İdarecisine de bolıs denir.
10
Aktaban Şubırındı: Kazakların, 1723 yılında (Bolat Han devri, 1718-1730) gerçekleşen büyük çaplı bir Kalmak saldırısı sonunda büyük kayıplar vererek Güney Kazakistan’ı Kalmaklara bırakmak zorunda kaldıkları, Kazak hafızasında hiç unutulmayan acı tarihî olaylardan biridir. Bu olayın Kazak tarihinde “Aktaban şubırındı” olarak adlandırılmasının nedeni, Kalmaklara yenilen Kazakların kafileler hâlinde, ayak tabanları yürümekten bembeyaz oluncaya kadar, daha kuzeye, Güney Kazakistan’dan Kazak bozkırlarına doğru göç etmesinden dolayıdır. “Aktaban şubırındı” yıllarından sonra Kazak Hanlığı’nda iç huzursuzluk belirgin bir şekilde hissedilmeye başlamış ve bu huzursuzluklar sonrasında Üç Kazak Cüzü idarî olarak tamamen ayrılma sürecine girmiştir.
11
Yönetim merkezi, idare merkezi, saray.
12
Kışın kesilmek için özel olarak semirtilen hayvan.
13
Evin (çadırın) en değerli yeri, köşesi, baş köşe.
14
Saba, kımızı saklamak amacıyla at derisinden yapılan kımız kabıdır. Bu kabın içine yüz litreden fazla kımız sığdığı için büyüklüğünü vurgulamak amacıyla tay yüzen yani kabın içinde bir at yavrusunun yüzebildiği ifadesi kullanılmıştır.
15
“Köp bolsa kenesarı cüzge keler, jüzge jetse ajal kelip ol da öler.” Kazaklar arasında Kenesarı isyanı ile ortaya çıkan “Kenesarı en çok yüz yaşına kadar yaşar, yüz yaşına gelse bile ecel gelir nihayetinde o da ölür.” anlamına gelen bir sözdür.
16
Horunjiy: Subaylıkta bir rütbe.
17
Vali.
18
2-4 yaş arası, henüz yavrulamamış at.
19
Kısırlaştırılmış olan hayvan.
20
Valilik.
21
Anadolu’da bişi/pişi olarak bilinen, yağda kızartılan mayalı hamurdan yapılan millî Kazak yiyeceği.
22
Kerege: Keçe çadırın katlanıp açılabilir şekilde olan iskeleti.
23
Kam, bahşı.
24
Arapça kelimelere bir türlü dili dönmeyen Eseney’in “Lahavle…” telaffuzu.
25
Kalınmal: Geleneksel Kazak hayatında erkek tarafının kız tarafına ödediği başlık parasına benzer bir bedeldir. Kalınmal bedelinin yüksekliği, kalınmalı veren ve alan tarafın sosyo-ekonomik düzeyinin bir göstergesidir.
26
Yabanî at.
27
Metinde “kosay kaloş” olarak geçen bu ayakkabı, çizmenin üzerine giyilen cizlavet lastik ayakkabıdır.
28
Kazak geleneksel sofra adabına uygun olarak sofranın en kıymetli misafirine hayvanın kellesi ikram edilir. Etin diğer bölümleri de sofradaki hiyerarşiye göre sırayla sofradakilere pay edilir.
29
100-150 cm boyunda büyüyen, temmuz ayında şemsiye şeklinde çiçek açan bir bitkidir. Eylül ayında çiçek ve yapraklarını döküp sarı renge dönüşür ve rüzgârda özel bir ses çıkarır.