Эргономика асослари «инсон -машина -муҳит» (ўқув қўлланма). Ибадулла Самандарович Байджанов

Чтение книги онлайн.

      Экстремал нуқталар орасидаги масофа кўп босқичли шкала шаклида тақдим этилади. Ҳар бир хусусиятни ифодалаш даражаси ушбу шкала бўйича субъект томонидан танланган нуқтанинг жойлашуви билан белгиланади.

      Иш юкини ўлчаш усуллари хилма-хилдир. Aмалда иш юкини ўлчаш, биринчи навбатда, инсон бажариши керак бўлган фаолиятни амалга ошириш мумкинлигини аниқлаш ва энг катта иш юкини келтириб чиқарадиганларни аниқлаш учун зарурдир.

      Иш юкини баҳолаш усулларидан бири вақт шкаласи бўйича вазифаларнинг бажарилишини таҳлил қилишга асосланган. Вазифаларни вақтни тақсимлаш бўйича маълумотларни қайта ишлаш қўлда ва компьютерда амалга оширилиши мумкин. Иккала ҳолатда ҳам «иш юки профили» тузилади. Ушбу профил тажрибали операторлар томонидан таҳлил қилиниши ва такомиллаштирилиши керак.

      Иш юкининг энг юқори даражаси вазифани бажаришнинг қайси қисмларига кўпроқ эътибор бериш кераклигини кўрсатади. Эргономик тадқиқотларда биомеханик усуллар қўлланилади: тезлаштирилган плёнка, циклография, плёнкали циклография, видеоёзув ва бошқалар Уларнинг ёрдами билан инсоннинг ҳаракат фаоллиги меҳнат ҳаракатларининг самарадорлиги, таянч-ҳаракат тизимининг турли қисмларининг иши билан тавсифланади..

      Aнтропометрик тадқиқот техникаси – инсон танаси ва унинг қисмларини: бош, бўйин, кўкрак, қорин, оёқ-қўлларни махсус асбоблар ёрдамида ўлчаш кенг қўлланилган. Тана қисмларининг узунлиги ва кенглиги, айланаси (айланаси) ва бошқа параметрлари ўлчанади.

      Дизайнда соматография қўлланилади – тананинг ҳолатини техник-антропометрик таҳлил қилиш ва одамнинг иш ҳолатидаги ўзгаришлар, одам ва машинанинг ўлчамлари нисбати. Ушбу таҳлил натижалари одатда график кўринишда тақдим этилади.

      Соматография сизга қулай ва мақбул кириш зоналарини ҳисоблаш, ишни ташкил қилишнинг энг яхши усулларини топиш имконини беради ускуналар элементлари ва шахс ўртасидаги мутаносиб муносабатни ҳисобга олган ҳолда жойлар. Фаолият шароитларини ва уларнинг инсон саломатлигига таъсирини ўрганиш учун физик, кимёвий, физиологик, токсикологик ва меҳнат гигиенасининг бошқа усуллари қўлланилади.

      Эргономикада шахслараро муносабатларни ўрганиш учун ишлатиладиган социометрик усуллар қуйидагиларга имкон беради:

      мураккаб тизимларни бошқариш ва техник хизмат кўрсатишнинг муайян ҳолатларида гуруҳнинг бошқа аъзоларига нисбатан шахс томонидан ифодаланган афзаллик ёки ўрнатиш фактини аниқлаш;

      шахснинг гуруҳдаги ўрнини субъектнинг ўзига қандай кўринса, шундай тасвирлаб беринг ва буни гуруҳнинг бошқа аъзоларининг реакциялари билан солиштиринг;

      Таққосланган гуруҳлар ичидаги муносабатларни расмий усуллар ёрдамида ифодалаш.

      Кичик гуруҳлар аъзоларининг мослигини ўрганишнинг кенг тарқалган усулларидан бири бу гомеостатик усул бўлиб, у операторларнинг гуруҳ фаолиятини лойиҳалашда қўлланилишини топди.

      Ҳар СКАЧАТЬ