Onlar da insandı. Дженгиз Дагджи

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ bunlar! – deyə, Bəkir dodaqaltı deyindi. – Dinə də, imana da, kəndə də, millətə də xeyirləri yox! Bir qızımız var, ona da göz qoydular artıq… Qız da hələ gül qönçəsi, ağzı süd iyi verir… Get, Məcik, get… Mən Rum kəndində öküzlə meşədə, tülkülər də bizim sahədə. Nə bilmişdin, Bəkir?! Evdə bir arvad var, bir qız! Çoban Səid Əlinin övladları bizim sahələrdə Ayşəyə baxırlar. İtsiz evə tülkü asan girər…

      Günəş qıpqırmızı yamacın arxasına enirdi, əsmər göyün altında dənizin maviliyi göyərirdi. Uzaqlardakı su gölməçələrində, qamışlıqlarda, köhnə quyuların yanında axşamı salamlayan qurbağaların səsi eşidilirdi.

      Üfüqün rəngi solurdu, bəzi pərdələrin arxasında yanan lampalar kimi orada-burada ulduzlar incə bənövşəyi rəngdə parlayırdı. Bütün günü Günəşin istisindən səmanı tərk edən buludlar indi parça-parça bir-birinə yapışaraq göyə yüksəlir, sonra ayrılaraq ağ, buruq quzu dərisi kimi göyü və axşamı bəzəyirdilər. Dərələrdə sular, təpələrdə sərin yellər, yollarda səssiz gözətçilər kimi uzun sərvi ağaclar canlanıb yellənir, yer və göy həyatdan, insanlardan xilas olub nəfəs alırdı.

      Axşamlar xoş idi, insanları özünə çəkən dərdləri, yorğunluğu unutduran bir qüvvə, dadlı bir boşluq vardı, axşamlar gecənin gözləri kimiydi – hər yeri görür, hər yerə uzanır, hər yerə dalırdılar.

      İndi hər şey axşama təslim olurdu. Yalnız insanlar axşama arxalarını çevirirdilər. Onlar gündüz və Günəşin istisinin, soyuğun, qarın, ayazın, yağışın və küləyin uşaqları idilər. Torpağı görmək istəyir, min illərdir əlləri ilə ondan tutaraq yaşayırdılar.

      Torpaq onları qırır, əzirdi, onlara min əziyyət çəkdirir, öldürür, amma onlar yenə də hər şeydən çox, özlərindən çox torpağı sevirdilər. Onları bu torpaqdan ayıracaq heç bir qüvvə yox idi. Hələ min illər burada yaşayacaq, yorğun bədənlərini bu torpaqların altına basdıracaq, ancaq onda canlarını göyə, səmanın sükut və rahatlığına təslim edəcəkdilər…

      İnsanlar evlərinə qayıdırdılar. Kiminin kürəyində torpağın otu, kimində odun, kimi torpağından, işindən məmnun kimi dərdli, qara yorğun ayaqlarını sürüyə-sürüyə evlərinə qayıdırdılar. Çobanlar da artıq dağlardan enmişdilər. Yoxuşlu yollarda mallar boyunlarından asılı zınqırovlarını çala-çala, keçilər mələyə-mələyə pəyələrə qayıdırdılar.

      Bəkir Qızıldaşa yaxınlaşanda düzənlikdə qalan bəzi evlərdə artıq lampalar yanırdı. Qaranlıq düşdükcə kənd daha canlı, daha səsli olur, hər yolda, hər su başında insanlar toplaşırdı. Əl-ayaqları, papaqları toz-torpaq içində olan adamlar yüksək səslə danışaraq, ya bostanlarını sulamaq üçün su növbəsi gözləyir, ya da sabahkı işlərini götür-qoy edirdilər.

      Axşamın canlılığında qadınlar da kişilərdən geri qalmır, evlərin qarşısında, tarlalardan dönən ərlərini, oğullarını, heyvanlarını gözləyirdilər.

      Bütün bu qadın, kişi, uşaq səslərinə qarışan heyvan səsləri daha qəribə olurdu: mal-qara pəyələrə yaxınlaşdığını hiss edir, bəzən yolun ortasında durub başlarını qaldıraraq evlərin qarşısındakı insanlara qəribə-qəribə baxaraq uzun-uzadı böyrüşürdülər. O ana qədər işlərini buraxıb evlərindən çıxmamış qadınlar unlu-xəmirli yaş əllərini önlüklərinə silib yollara çıxır, heyvanların başını tumarlayır, sanki uşaqlarıyla danışırmış kimi oxşaya-oxşaya isti və yağışsız havada evlərinin qarşısındakı çarmıxlara bağlayır, ya da hava dumanlı və ya gecə yağışlı olacağı halda tövləyə aparırdılar.

      Bəkir artıq kəndin sərhədlərininin içindəydi. Laqqırtıya dayanmadan yalnız salam verib hal-əhval soruşmaqla rastlaşdığı adamların yanından keçib gedir, qaranlıq düşmədən evə çatacağına sevinirdi.

      Yolun sol tərəfindəki qalın meşə ağaclarının altında salınmış və öz səssizliyi ilə vahimə yaradan qəbiristanlığı ötüb keçdi. Evi bir çağırış məsafəsində, bostanın arxasındakı budaqları damını örtən alma ağaclarının arasındaydı. Yamacın üstündəki, rəngi hələ tam solmayan üfüqdə görünən evin ağ divarları, sanki damı arxada qoyub ağacların arasından qabağa çıxmış, səssizlik və sükut içində çox qəribə görünürdü.

      Bəkir, “Ayşə hələ sahələrdə olmalıdr, evdə olsaydı, qarşılayardı məni!” – deyə düşündü, bir az da irəlilədi. Evinin qarşısında geniş bostanı yoldan ayıran daş divara sıralanmış əncir ağaclarının altında, gözünə iki insan kölgəsi dəydi. Amma axşam o qədər qaranlıqdı ki, Bəkir onların kim olduğunu hələ ayıra bilmirdi. Biri bəzən yoldan çıxır, Bəkirin qarşısında gedən inəyə baxır, yenə əncir ağacının altına çəkilirdi.

      Bəkir əncir ağacının altındakı iki nəfərin qadın olduğunu indi aydın görürdü. “Mənim Ayşəm anası ilə birlikdə deyəsən məni gözləyirlər!” – düşünüb, inəyin ipini daha yaxın tutdu, jaketinin qırağı ilə alnındakı təri sildi, inəyin başını oxşadı, dayanıb qadınlara baxdı, hansının arvadı, hansının qızı olduğunu seçmək istədi. Seçə bilmədi. Buna görə də Battal Ənvərlə danışdıqdan sonra içindəki əzabı daha dərindən hiss etdi. “Bəlkə qonşu qadınlardır!” – dedi.

      Amma artıq özünü aldada bilməzdi. Ayşə yolun ortasından qaçaraq atasının yanına gəldi, inəyin ipini onun əlindən aldı. Məcikin buynuzlarından tutub alnından öpdü, yanağını heyvanın başına söykəyərək iri açıq gözləriylə atasının üzünə baxıb gülümsədi.

      Alovlu örtüyünü yamaca sərmiş üfüq qaralan anda Bəkir qızının gözəlliyini sanki ilk dəfə gördü, özündən ayrılacaq qızının sevgisi ağrı olub, içinə doldu, ürəyində, “Gül desəm gül deyil, nur desəm nur deyil, qanımnan, ətimnən doğan bu mələk balasını əllərə necə verəcəm?” – dedi.

      Bu axşam Ayşədə bir bayram əhvalı vardı. Yaşıl ipək geyimin içində gənc bədəni yaşıl Krım dağlarının ən tənha, ən sakit bir yerində tək böyümüş gənc bir şam ağacı kimi sağlam, nazlı və təzəydi. İnəyin başına söykədiyi yumru, alma kimi parlaq qırmızı yanaqlarından, uzun qara kirpikləri arasında yanan gözlərindən, atəşli dodaqlarından yaşamaq eşqi saçırdı. Krımın hər mövsümü necə gözəldisə Ayşə də elə idi: həm gülərkən gözəl, həm də ağlayarkən.

      Bəkir əlində inəyin ipi ilə tövlə tərəfə gedən qızına baxıb yavaşca dedi:

      – Mübarək torpaq, sənin Günəşinin altında hər şeyin gözəl olur, insanların da…

      Və qəflətən qabaqda gedən qızını donunun ətəyində uşaqları yapışmış, üzünün rəngi saralıb-solmuş, əlləri quru, çatlaq və zavallı görmüş kimi oldu, qorxdu. Başını qaldıraraq dedi:

      – Vermərəm qızımı hər gələnə.

      Amma bu sözlərinə görə özü-özündən utandı. СКАЧАТЬ