Apetyt turysty. O doświadczaniu świata w podróży. Anna Wieczorkiewicz

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ jak i cudzoziemska – jest dodatkową instancją, wobec której następuje krystalizowanie się lokalnych znaczeń. Jej obecność może stanowić pobudkę do tego, aby rozbudować elementy widowiskowe. Jakkolwiek niektórzy turyści patrzą na ludowe święta z protekcjonalnym dystansem, to wielu z nich jest poruszonych religijnym wymiarem uroczystości. Wmieszani w tłum, słuchają muzyki, oglądają pokazy fajerwerków, ucztują i w poczuciu, że stają się częścią uroczystości, wykraczają poza ograniczenia kategoriami obcości i cudzoziemskości.

      Fakt, że turyści interesują się tym wydarzeniem, ma jeszcze jedno istotne znaczenie. Wykształconym, mieszkającym w miastach Maltańczykom otwiera to drogę do akceptacji istotnej części ich kulturowego dziedzictwa. W epoce kolonialnej maltańska elita identyfikowała się z kulturą zachodnich władców. Ważnymi wydarzeniami były dla niej inscenizacje sztuk szekspirowskich, a nie ludowe procesje. Obecnie, w warunkach redefinicji tożsamości kulturowej, poszukuje się rodzimych elementów, wokół których dałoby się budować aktywny zespół symboli tożsamości. Religijność ludowa i jej widowiskowe przejawy mogą być takim elementem, a zainteresowanie, jakim obdarzają ją turyści, wpływa na dowartościowanie tej części dziedzictwa narodowego. Boissevain podejmuje tu dyskusję z tezami Greenwooda i dowodzi, że kwestia pieniędzy nie jest jedyną drażliwą kwestią w skomplikowanym układzie turystycznych uwikłań w lokalne światy.

1 Caprice’s Travels 1998.

2 Pamiątka – pisał Gadamer – „nie zatrzymuje nas przy sobie, lecz przy przeszłości, którą prezentuje” (Gadamer 1993: 164). Jest znakiem, uobecniającym ją jako coś, co nie do końca i niezupełnie przeminęło. „Widać wszelako wyraźnie, że nie jest to oparte na własnym bycie przedmiotu wspomnienia. Pamiątka ma wartość jako pamiątka tylko dla kogoś, kto już – tzn. jeszcze – wspomina przeszłość. Pamiątki tracą wartość, gdy przeszłość, którą przypominają nie ma już żadnego znaczenia” (Gadamer 1993: 163).

      Zob. także: „Pośród wszelkich znaków najbardziej samoistnie rzeczywista jest, jak się zdaje, pamiątka” (Gadamer 1993: 163). Zdaniem Gadamera istotą znaku jest czyste wskazywanie, istotą symbolu – zastępowanie (Gadamer 1993: 163). „Znak bowiem to nic innego niż to, czego wymaga jego funkcja, którą jest wskazywanie poza siebie. Aby móc wypełniać tę funkcję, znak musi oczywiście przyciągnąć najpierw uwagę. (…) Nie ma skupiać na sobie uwagi tak, iżby pozwalał się kontemplować, gdyż ma tylko uobecniać coś nieobecnego, a nawet chodzi mu wyłącznie o to coś nieobecnego. Nie ma więc zapraszać własną treścią obrazową do kontemplacji” (Gadamer 1993: 163).

3 Stopniowo kryterium wieku danego obiektu stawało się jeszcze istotniejsze. Jego znaczenie niepomiernie wzrosło w wieku XVIII. Niezbywalną wartość rzeczy zaczęto dostrzegać w tym, że pochodziły z odległej przeszłości – niekoniecznie musiały być piękne.

4 Fees formułuje tę uwagę w związku z brytyjskim programem telewizyjnym, w którym grupa ekspertów ocenia różne przedmioty pochodzące z przeszłości, a znajdowane przez ludzi w domowych składzikach, trzymane w salonach, wyszukiwane na wyprzedażach: „Ktoś, kto przyniósł doniczkę wyjątkowej urody, którą jego matka kupiła przed laty za pięć szylingów na taniej wyprzedaży, może dowiedzieć się, że jest to w istocie rzadki i poszukiwany wyrób ceramiczny wart pięćset lub sześćset funtów. Ktoś inny, przybywszy z cenionym przez siebie obrazem, od pokoleń dumnie wiszącym w jadalni rodzinnego domu, może usłyszeć, że jest to jedynie XIX-wieczna kopia pozbawiona większej wartości. Sprzęt stojący dotychczas na oknie w kuchni staje się obiektem sztuki, który należy ubezpieczyć i wystawić na pokaz; natomiast przedmiot rodzinnej dumy zostaje przeniesiony do tylnego pokoju albo oddany na tanią wyprzedaż. W obu przypadkach sam obiekt nie uległ zmianie. Zmieniło się jedynie przypisywane mu znaczenie oraz świat, który ewokuje” (Fees: 1996: 121-122).

5 Pierwsza z wyróżnionych przez Graburna grup to wyroby o charakterze artystycznym, powstające w społecznościach etnicznych lub lokalnych. Jeśli przeznaczone są na użytek miejscowej społeczności, mają charakter tradycyjnie funkcjonalny. Do tej kategorii należą na przykład maski rytualne. Wyroby przeznaczone dla przybyszów (w tym turystów) mieszczą się w kategorii określanej mianem tradycyjne handlowe.

      Druga grupa to wyroby o charakterze nowości lub syntez. Te z nich, które przeznaczone są na użytek wewnętrzny – na przykład dawniejsze figurki kachina – składają się na kategorię reintegrowanych. Natomiast dla przybyszów przeznaczone są nowości pamiątkowe – takie jak rzeźby Makonde czy Inuitów.

      Grupa trzecia to genres narodowe i międzynarodowe. Wyróżnia się tu obiekty mieszczące się w kategorii sztuki popularnej – takie jak malarstwo w Zairze czy dawniejsza biżuteria Indian Navaho – a funkcjonujące w ramach danej społeczności, oraz obiekty sztuki zasymilowanej kupowane przez turystów – na przykład eskimoskie druki. Kontakty turystyczne sprzyjają przechodzeniu obiektów z kategorii pierwszej do drugiej w ramach każdej z trzech powyższych grup (Graburn 1984: 396).

6 Zob. także: Revilla 2003.

7 Propozycję ciekawą, a jednocześnie efektywną pod względem analitycznym przedstawił Appadurai, pisząc o pięciu takich krajobrazach. Pierwszy z nich to krajobraz etniczny, formowany jest przez ruchy turystyczne i migracyjne, przez emigrację zarobkową i polityczną, oraz przez ruchy całych grup etnicznych. Wymiar drugi – krajobraz technologiczny – odnosi się do obiegu technologicznego i informacyjnego. Krajobraz finansowy z kolei kształtowany jest przez działania rynkowe, przez giełdę, a ogólniej mówiąc, poprzez wszelkie międzynarodowe operacje finansowe. Nie da się oczywiście pominąć działania środków masowego przekazu – ten aspekt współczesnego świata określa się jako kraj-obraz medialny: to dziedzina, w której produkowane są obrazy i symbole o międzynarodowej sile oddziaływania, przyczyniające się do deterytorializacji krajobrazów przestrzennych. Krajobrazy medialne zwiększając swą siłę oddziaływania, wykazują tendencje do wchłaniania pozostałych typów krajobrazów. Są jeszcze krajobrazy ideologiczne – sieć wyobrażeń związana z ideologiami narodowymi, politycznymi, z ruchami opozycyjnymi (w dużym stopniu wiążą się one z ideologiami zrodzonymi w epoce oświecenia) (Appadurai 1990).

8 Hannerz, pisząc o tego typu kosmopolitach, przeciwstawia ich turystom. „Turyści nie są uczestnikami; turystyka jest wysoce spektatorskim sportem” (Hannerz 1990: 242). Zdaniem Lasha i Urry’ego zamiast przeciwstawiać te dwa typy, lepiej mówić o pewnej różnicy w podejściu do odmienności kulturowej (Lash i Urry 1994). Lash i Urry omawiając typ współczesnego kosmopolity, wskazują następujące cechy konstytutywne:

      – rozległy wzorzec prawdziwej lub symulowanej mobilności i skojarzone z nim przekonanie, że każdy ma prawo podróżować tam, gdzie chce i przynajmniej w pewnym stopniu korzystać z otoczenia;

      – ciekawość miejsc, ludzi, kultur oraz podstawowa zdolność ich historycznego, geograficznego i antropologicznego umiejscowienia;

      – otwarta postawa w stosunku do innych osób i innych kultur, a także dostrzeganie pewnych wartości w ich języku i kulturze;

      – gotowość wyjścia poza bańkę środowiskową, zdolność określenia własnego społeczeństwa i jego kultury w kategoriach szerokiej wiedzy historycznej СКАЧАТЬ