Мастак. Да 200-годдзя з дня нараджэння Тараса Шаўчэнкі (зборнік). Тарас Шаўчэнка

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ дыялект можа таксама паслужыць і ўзбагачэнню нашай мовы. Хай украінцы знаёмяць нас з ім у сваіх паэтычных думках, у сваіх лагодных «казках». Мы павінны быць ім удзячныя».[1]

      Што ўжо казаць пра рускіх, калі знакаміты М. Максімовіч хоць і адстойваў незалежны статус украінскай мовы, аднак таксама падзяляў меркаванне аб яе функцыі нарошчвання лексічнага патэнцыялу рускай мовы і лічыў прыдатнай толькі для народнай паэзіі, а ўраджэнец Харкава М. Качаноўскі, рэдактар уплывовага часопіса «Вестник Европы», на старонках якога публікаваліся ўкраінскія творы П. Гулака-Артэмоўскага, Л. Баравікоўскага, А. Шпігоцкага, артыкулы таго ж М. Максімовіча, глядзеў на ўкраінскую мову як на своеасаблівы лінгвістычны феномен і пераконваў, што яна «ў цяперашнім сваім стане здольная толькі на «жартоўныя творы», як тая ж пераніцаваная «Энеіда», і ўзняцце яе да ўзроўню літаратурнай павязаны з непераадольнымі цяжкасцямі».[2]

      Няма падставаў не верыць Г. Данілеўскаму, які ўспамінае размову В. Бадзянскага з М. Гогалем восенню 1851 года. На пытанне В. Бадзянскага, як Гогаль ацэньвае талент, паэзію Шаўчэнкі, той адказаў: «Нам, Восіп Максімавіч, трэба пісаць па-руску, трэба імкнуцца да падтрымкі і ўмацавання адной, пануючай мовы для ўсіх родных нам плямёнаў. Дамінантай для рускіх, чэхаў, украінцаў і сербаў павінна быць адзіная святыня – мова Пушкіна…».[3]

      Выкупаны ў імперскай славе Н. Кукальнік заадно з вядомымі літаратарамі і дзяржаўнымі чыноўнікамі напаў у 1840 годзе на П. Мартаса за выданне «Кобзаря» Шаўчэнкі, таму што яго кірунак, маўляў, шкодны і небяспечны, і прапаноўваў забараніць «польскую, маларасійскую і ў остзейскіх губернях нямецкую»[4] мовы.

      Галасоў у абарону ўкраінскай мовы як літаратурнай, прыдатнай для фарміравання нацыянальнай літаратуры, было амаль не чуваць. Ва ўніверсітэцкім Харкаве, дзе адрадзілася ўкраінская перыёдыка, часопісы «Украинский вестник» і «Харьковский Демокрит» публікавалі толькі асобныя творы на ўкраінскай мове, а «Украинский журнал» наогул не надрукаваў ні аднаго. Усё гэта сведчыла аб поўным непрыманні літаратурнага статусу ўкраінскай мовы і прымушала ўкраінскіх аўтараў шукаць сваю нішу ў рускай літаратуры, а значыць, губляць творчыя магчымасці для ўласнага нацыянальнага самавызначэння. Ігнараванне ўкраінцамі роднай мовы перашкаджала разгортванню найважнейшага працэсу стварэння ўкраінскага грамадства. Пасля, знаходзячыся ў 1847 годзе ў Седневе, Шаўчэнка піша прадмову да другога, на жаль, не ажыццёўленага выдання «Кобзаря», у якім выкладае свае думкі адносна сучаснага стану ўкраінскай літаратуры і перспектыў яе развіцця. Ён настойвае на ўзняцці ўзроўню нацыянальнай літаратуры шляхам глыбокага пазнання жыцця народа, валодання роднай мовай і дзякуючы незалежнай, нацыянальна свядомай пазіцыі літаратараў, абавязак якіх – забяспечыць самастойны шлях развіцця ўкраінскай літаратуры: «А на маскалёў не зважайце, хай яны сабе пішуць па-свойму, а мы па-свойму. У іх народ і слова, і ў нас народ і слова. А чыё лепш, СКАЧАТЬ