Нічые (зборнік). Андрэй Федарэнка

Чтение книги онлайн.

      Х

      Не для аднаго прастакаватага ардынарца гэтыя двое, Чайка і Жаўрыд, былі самымі галоўнымі, самымі разумнымі і аўтарытэтнымі начальнікамі ў брыгадзе.

      У іхнім «тандэме» бачыліся гармонія і зладжанасць. Яны як бы дапаўнялі адзін аднаго. Функцыі іх былі падзелены. Жаўрыд адказваў за справы цывільныя, мірныя, Чайка – за ваенныя. З аднаго боку камісарідэолаг, тэарэтык, з другога – славуты баявы афіцэрпрактык.

      Абодва нарадзіліся на Случчыне, у суседніх вёсках, у адзін месяц і ў адзін год – у ліпені 1889га. Абодвух назвалі Паўламі. Абодва да дзесяці гадоў «наўчаліся» аднолькавай навуцы: пасвілі гусей, свіней і коней, лазілі ў чужыя сады, пяклі ў прысаку бульбу, купаліся ў соннай Случы, рукамі лавілі пад карчышчам мянтузоў, а начамі каля вогнішча, у святле якога таўкласякарагодзіла машкарэча, слухалі, абняўшы рукамі калені, стаіўшы дыханне, страшныя казкі якогась прыстаўленага да іх Ахрэма ці Аўдзея – пра нячыстую сілу, пра русалак ў жыце, пра вадзянікоў у ставе, што каля пабуранага млына… Усё гэта адбывалася з двума самымі звычайнымі беларускімі хлопчыкамі, пакуль лёс (мімікрыяй пад «сталыпінскую вярбоўку») раптам не ўзяў ды не закінуў бацькоў аднаго з іх на край свету. У прамым сэнсе – ва Ўладзівасток. І развяло нашых Паўлікаў аж на цэлых дваццаць гадоў…

      Адзін паранейшаму рыбу лавіў, па садах лазіў, начамі бульбу пёк у прысаку і слухаў дзедавы байкі«паданні», адны й тыя ж, якія з кожным годам усё больш прыядаліся, і ўжо зразумела было, наколькі яны прымітыўныя, нястрашныя; далей не сягала цёмная сялянская фантазія Аўдзея. Чым больш Паўлік падрастаў, тым больш душа прагнула іншых казак, больш рэальных, дарослых… Такіх, што маглі б спраўдзіцца ў жыцці. «А што, – думалася часамі хлопцу, падсаджанаму бацькам на воз духмянага сена, лежачы на ім і гледзячы ў нябёсную далёкую беласінь, – а што, каб знайшоўся асілак, ды ўсё перавярнуў? Перакуліў бы так, каб воз плыў па небе, а чалавек ехаў галавою ўніз… Вось гэта была б карціна!.. Цікавей, чым лухта пра русалак, якіх ніхто ніколі не бачыў, бо іх няма…»

      «А што, – думаў ён, не Паўлік ужо, а дзевятнаццацігадовы навучэнец Слуцкай гімназіі Павел, – думаў, адной рукой пашчыкваючы цёмную нітачку першых вусікаў, а другой мякка пагладжваючы шэранькую, стэарынам заляпаную вокладку забароненай брашуркі, – а што, як праўда тут напісана?.. І калі проста ўзяць, ды ўсё памяняць месцамі?.. Бедных пасяліць ў шыкоўныя палацы, багацеяў – у курныя хаты… Цікава было б! Гэта табе не тое, што воз па небе едзе дагары нагамі…»

      «А што калі, – думаў, сланяючыся па засыпанай нечаканым для сакавіка густым снегам Варшаве, ловячы на сабе зіркі шустрамлявых полечак (а на далёкай Случчыне нудзілася маладая жонка з дзіцём), студэнт юрыдычнага аддзялення Варшаўскага універсітэта – не Павел ужо, а «сьведамы беларусадраджэнец» Павал: – А што, калі – чым чорт не жартуе! – і нам грамадою ўзяцца?.. Чым мы горшыя за тых жа пшэкаў? Яшчэ й лепшыя… Займець сваю рэспубліку, свой урад, гэта ж уйююй!.. Гэта табе не «ад багатых адабраць ды бедным раздаць»… Вось гэта казачка – і якая рэальная, як лёгка можна спраўдзіць яе!..»

      Апынуўшыся СКАЧАТЬ