Мәдени антропология. Әлия Масалимова

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ «өзгеге» деген қатынас әртүрлі болып келді, әлі күнге дейін біз «өзіміздікін» дұрыс және әдемі деп қабылдасақ, «өзгенікін» – түсініксіз, біртүрлі деп қабылдау жиі орын алады. Алайда, кей кездері адам өзге дүниемен байланысқа түскен кезде оған жаңа және ерекше болып көрінетін дүниеге таңдана қарап, тамсанатын.

      Елшілер, саудагерлер, аудармашылар, миссионерлер және әйелдердің бір мәдениетті екінші мәдениетпен байланыстырған алғашқы аралық буын – «медиатор» болғаны жөнінде сенімді түрде айтуға болады.

      Ең алғашқы мәдени антропологиялық зерттеулерге Геродоттың «Тарихын», Фукидидтің «Тарихын», «Гилгамеш туралы аңыз», Аристотельдің еңбектерін, Юлий Цезарьдің «Гальдік соғыс жөнінде хаттарын», Иосиф Флавийдің «Иудей тарихы», Тациттің «Германия» очерктерін жатқызуға болады.

      Сонымен қатар, Сюань-Цзаньның «Батыс елдері жөнінде хаттарын», Хун Тань-фу мен Чжан Кяньнің саяхаттарын, «Қорқыт кітабын» (өмір энциклопедиясы), А. Яссауидің «Даналық жинағын», Қашқаридің «Диуани хикметтерін», Ж. Баласағұнидің «Құтадғу білік» кітабын, Абул-Ғазидің «Түркілердің шығу тарихын» және Рубруктың саяхаттарын жатқызуға болады.

      Аталған дерек көздерінде түрлі халықтардың орналасу территориясы, тұрмысы мен болмысы, шаруашылығына қатысты деректерге қоса, қоғамдық құрылымның, сыртқы пішінінің, киім үлгісінің, тұрмыс және табыну пұттары мен сенімдер жүйесі жөнінде құнды деректер келтірілген.

      Адамдардың ойлау шеңберінің кеңеюіне басты географиялық ашылулар себеп болды.

      15-16 ғасырдан бастап, өзге халықтарды және олардың мәдениетін зерттеу жаңа серпіліс алды. «Басқалар қалай өмір сүреді екен?» деген өзге ұлттарды қарапайым сипаттаудан басқа, зерттеу жұмыстары нақты практикалық мақсаттарды жүзеге асыру барысында да қолданылғанын атап өту қажет. Мәселен территорияларды жаулап алу, бір елдің билігін екінші елге жүргізу және өмірлік маңызы бар ресурстарды жаулап алу мақсатында.

      Мәдени антропологиялық зерттеулер стратегиялық шпионаж мақсаттарында жиі қолданылды. 13 ғасырда әйгілі саяхатшы Марко Полоның «Дүниенің алуан түрлілігі жөнінде кітабы» дәл осы форматта жазылған, яғни, қарастырылып отырған ел бойынша арнайы сұрақтар, кеткен шығындар, сол елді мекеннің мәдениетінің ерекшеліктері жөнінде арнайы көрсеткіштермен жазылған еңбек. Тағы бір мысал ретінде, Шоқан Уәлихановтың Жоңғария және Шығыс Түркістандағы саяхаттарының есептерін келтіруге болады. Баршамызға мәлім болғандай, сол 19 ғасырға дейін Марко Поло мен Гойестан кейін А. Шлагинтвейттен басқа бір де бір еуропалық аталған өңірлерге келген емес. Ш. Уәлихановтың Қашқар мен Шығыс Түркістан өңірінің саяси жағдайы, әдет-ғұрыптары және тілдері бойынша жазбалары этнографиялық, географиялық, мәдени антропологиялық зерттеулерге елеулі үлесін қосты.

      Жаңа заманда француз ағартушылары Ж. Руссо, Д. Дидро, Ш. Монтескье адам туралы жан-жақты және терең автономия-лық ғылымның пайда болуына әлдеқайда жақын келді. Дәл сол кезде антропология термині де пайда болды. 18 ғасырда жалпы адам табиғатына және түрлі мәдениеттерге жататын адамдарға қатысты СКАЧАТЬ