Дьыбардаах дьылҕа. Сайдам

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ илиитинэн анньына сатаан муҥнанан эргийдэ, «айакабын даа, айыы-айа» диэн баллыгырыырын быыһыгар илиитинэн төбөтүн тутунна, онтон хаардаах сирэйин ньухханна, илиилэрин имитэ сатаата, дьылҕа быата быстыбат баата тартаҕа буолуо, «айака-дьойоко» быыһыгар хараҕын аста, онуоха иччитэ суох сүүрэкэлээн бараахтаатылар.

      …Ыйдаҥа сырдыгын быыһыгар хараҕын кырыытынан көрбүтэ – аттыгар туох эрэ хара дьөгдьөрөҥнүүр. Тугу да өйдөөбөккө чыпчылый да чыпчылый буолла, хараҕын аала сатаата, төбөтүн да өндөттө. Ол аайы били «харата», олох да киниттэн арахсыан баҕарбат, кыратык тэйэр эрэ. Арай кинини тонолуччу одуулуур. Дьиҥнээх дуу, сибиэн дуу көстүүнү хайдах эрэ олус диэн атыҥыраата, абааһы көрдө. Күүһүн мунньунан нэһиилэ олордо, ол былаһын тухары хараҕын көтөртөн араарбат. Онто балайда тэйдэ, онтон куолайыттан иччилээх баҕайы дорҕоон иһилиннэ, сиртэн аҕыйахта тэйиэккэлээт, кынаттарын саратаат көтөн таҕыста, дохсуннук сапсыммытынан ханна эрэ мэлийэн хаалла.

      Киһи барахсан, били, төбөтүн өлөрбүт төҥүргэһигэр иттэннэри түһэн өйөннө, оннук сытар дуу, олорор дуу курдук хамсаабата. Төбөтүн ыарыыта сүрдээх, аанньа буолуо дуо, арыгыны кытта дуолан охсуу кыттыспыта, кыракый да күүһү булгуруппут бадахтаах. Андаатар бэргэһэтэ абыраата, кини суоҕа буоллар итиччэ охсуу ситэрэ хааллаҕа. Айыылар да бааллара буолуо ээ, бу киһийдэх барахсаны туох аньыытын иһин манна таҥнары суоллуой. Харыһыйдахтара, баҕар, өйүн хаһан эрэ булуо диэбиттэрэ дуу?!

      «Айыы айа, дьэ, б… да эбит… айка да айка…», – диэн баллыгырыы, ыарыытын хам баттыы сытан эмискэ: «Оо, б… ити суор буолбат дуо?!» – диэн өй өрө сүүрэн кэллэ. Маныаха диэри уостуохча буолан эрэр этигэр-сиинигэр баар ньиэрбэлэр арыгынан үлтү сынньыллан бүтүннүү утуйбут дуу, сүппүт дуу курдуктара. Ол гынан баран, бу түгэҥҥэ уһуктубуттара, айманан силбиэтэнэ түспүт уорааннара бэйэтэ да тоҥон дьагдьайан эрэр эти-сиини тымныы уунан ыспыт курдук титирэтэ түспүттэрэ.

      «Дьиикэй баара…» диэн өрө баллыгырыы түспүтэ уонна бу собулҕаны эрэ сонордоһор, ону көрдөөн утуйар уутун умна сылдьар көтөрү «тугу сибиэннии сылдьар?!» диэн эмискэ санаабыта. Ити дьиикэй тоҕо манна кэлбитин улаханнык атыҥыраабыта, өйө-санаата уһуктуох курдук мөхсүөн баҕарбыта эрээри, анаара барбатаҕа. Кини ыалдьар төбөтө, сэниэтэ суох этэ-сиинэ илэ өйүн хам баттаабыттара. Онно кини бэриммитэ, «кыратык сыта түһэн баран туруом…» диэн уоскутуммута, өтөрүнэн утуйбута…

      Сордоох…

      – Тыый, доҕоор, киһи сытар буолбат дуо?! Өлбүт дии, бу алдьархайы, – диэн быһымах санааны өрө туппутунан Хаартыһыт Харытыан эмискэ тохтуу түспүтэ, олус диэн соһуйбута, этэ-сиинэ дьигиһийиэхчэ буолбута. Балачча таалан турбахтаабыта, онтон умса нөрүйэн киһини саҕатыттан тардыбыта: «… ээ, ириэнэх эбит, тыыннаах, тыыннаах…», – хайдах эрэ эгди буолан илгиэлээбитэ. «Сордоох, Дьоҕур эбит буолбаат…» – диэн аһыммыт санаатын биллэрэн, иһигэр сибигинэйбитэ.

      – Нохоо, Дьоҕур, ыл уһугун, СКАЧАТЬ