Kırgız Çocuk Edebiyatından Seçmeler. Cıldız İsmailova

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ “Dönönbay Adlı Kuş Hakkında Efsane” gibi efsane ve masallarının da ayrı bir yere sahip olması çocuklar arasında hızlıca yayılmasının sebebidir. Ş.Beyşenaliev’in “Boynuzlu Kuzu (kırg. Müyüzdüü kozu)” (1965), M. Cangaziev’in “Mavimsi Isık-Gölde (kırg. Kögültür Isık-Köldö)” (1969), N. Baytemirov’un “Akbaş” (1969), M.Gaparov’un “Misafir (kırg. Meyman)” (1963), A. Cakıpbekov’un “Yaralı Güvercin (kırg. Caraluu kögüçkön)” (1961) adlı roman ve hikaye derlemeleri de çocuk edebiyatını zenginleştirmiştir. Bu dönemde yaratılan manzum ve mensur eserler, imajlarındaki ayrıntılar ve berraklıklar ile farklıdır. Şiir sanatına A. Kadırov’un “Kahraman Oğlan Karabay (kırg. Baatır bala Karabay)” (1961), “Kadıbay ile Adıbay” (1962), “Kahramanın Şapkası (kırg. Baatırdın şapkesi)” (1964) kitaplarının ardından küçüklerin edebiyatına T. Kocomberdiev, T.Adaşbaev, K.Cunuşev gibi şairler gelmiştir. T.Kocomberdiev’in “Gölcükteki Ay (kırg. Kölçüktögü ay)” (1961), “Bizim Yerimiz- Yüksek Dağ (kırg. Bizturan cer- bıyık too)“ (1965) derlemeleri şairin araştırmalarını ve buluntularını açık bir şekilde göstermiştir. Serbestçe Kırgız ve Özbek dilinde yazan T.Adaşbaev “Ala Dağlıyım (kırg. Ala-Tooluk bolomun)”, “Arstanbap masalı (kırg. Arstanbap comogu)” ve diğer derlemelerini, K.Cunuşev “Boyacı (kırg. Boekçu)” (1964), “Pancarın Yavrusu (kırg. Kızılçanın balası)” (1966), “Salatalık Nasıl Üşümüştü? (kırg. Badıran katip üşügön?” (1968) vb. şiirlerini çocuklara hediye etmiştir. İ.İsakov’un “Arkadaşlık (kırg. Dostuk)” (1963) adlı eserinde Rus-Kazak halkları arasındaki ilişki açıklanmıştır.

      M. Cangaziev, S.Eraliev, A.Aytbaeva, K.Bektenov’un eserlerinde Ekim zaferlerinden söz edilip, aynı konuda S.Cusuev, C. Sadıkov, M.Tursunaliev, C.Abdıkalıkov, R.Rıskulov, B.Karagulov, T.Moldobaev vb. şiirsel kitaplar yayınlamıştır. Kırgızistanlı Rus şairi Ya.B.Zemlyak da çocuklar için çok sayıda kitap yazmıştır: “Çocuk ile Top (kırg. Bala menen top)” (1963), “Güneş Bulağı (kırg. Kün bulak)” (1967) vb. kitapları mevcuttur. Bu on yıl içerisinde “Okul” yayınevinden 500’e yakın kitap yayımlanmıştır. 1970-80’li yıllarda yazılan A.Aytbaeva’nın “Babanın Emaneti (kırg. Atanın amanatı)” (1971), M.Cangaziev’in “Menin Beşim Kıpkızıl” (1970), “Çocuk Benim Ömrüm (kırg. Bala menin ömürüm)” (1971), Ş.Beyşenaliev’in “At-calında Sekelek” (1971), “Emanet (kırg. Amanat)”(1975), T. Kocomberdiev’in “Dere ile karınca (kırg. Tööcanak umurska)” (1978), “Beke ve Meke” (1978), A. Kadırov’un “İnanç (kırg. İşenim)” (1972), İ.İsakov’un “Her Şeyi Bilmek İsteyen Oğlan (kırg. Bardıgın bilgisi kelgen bala” (1971), “Genç Ömürler (kırg. Caş ömürlör)” (1973), K.Malikov’un “Kartalın Hikayesi (kırg. Bürküt bayanı)” (1978) vb. eserler şimdi de çocukların aklındadır. Yukarıda adı geçen zamanda C.Aytmatov’un “İlk Turnalar (kırg. Ertek elgen turnalar)“, “Beyaz Gemi” kitabından “Bugu ene” (1982) vb. gibi eserlerin yazılıp çıkması ile birlikte çocuk edebiyatının yeni seviyesi belirlenmiş, genç nesile aktarılan eserlerin felsefi, estetik niteliği yenilenmiştir. Ş.Abdramanov’un “ Yeşil dünya (kırg. Caşıl aalam)” (1982), N.Baytemirov’un “Adiku” (1984), E.İbraev’in “Macilis” (1984), A. Kıdırov’un “Doğum gün” (1985) ve başka manzum ve mensur eserler başarılı bulunmuştur. 1987 yılında yayınlanan “Kırgız Çocuk Şiir Sanatının Antolojisi” adlı eser genç çocuklar için büyük bir hediye olmuştur. “Bayçeçekey” dergisinin (1977) yayına çıkması çocuk edebiyatının nitelik açısından gelişmesine yol açmıştır. Çoğu yazar ve şair bu yaşta olan çocuklar için yazılan eserleri derginin taleplerine göre yenilemişlerdir. Bebekler ile gençlerin ruhi dünyasını iyi bilen ve iyi bir şekilde açıklayabilen şair ve yazarlar ortaya çıkmıştır. Böyle eserlerin arasına C.Bekniyazov’un “Alatop” (1978), “Ilık Taş (kırg. Cıluu taş)” (1986) vb. gibi mensur ve manzum kitapları, C.Mamıtov’un Kırgızistan Lenin Komsomol ödülüne layık görülen “Sönük Sabahın Masalı (kırg. Buurul tandın comogu)” (1980), “Ata Keçe Koyun (kırg. Arka tokum salgıla)” (1986), T.Samudinov’un “Saklambaç (kırg. Caşınmak)” (1984), “Tozolmasın Sözlerde (kırg. Çanbaspasın sözdördü)” (1991) şiir derlemeleri girer.

      “Bayçeçekey” dergisi yayına çıkmasından itibaren yazı işler müdürü olarak çalışan T.Samidinov’un çocuk edebiyatının gelişmesinde, yeni eserleri yazıp eski edebiyat türlerini yenileyip yabancı edebiyatlara ait eserlerin Kırgız topraklarında da yayılıp okunmasındaki rolü büyüktür. Bu dergide K.Malikov’un yayınlamış olduğu “Manastan”ı çocuklara özel olarak yazması büyük destanın küçükler tarafından öğrenilmesini sağlamıştır. K.Cusupov’un “Manas” (1995) romanı bunun devamı olmuş, Ziyaş Bektenov’un 30.yıllardan beri öğrencilere yazdığı eserlerini “ Anadilden Çiçek Demeti (kırg. Enetilden gül destesi)” (1990) eseri tamamlamıştır. Çocuk edebiyatının ideolojik, anlamsal açıdan gelişmesine K.Eşmambetov’un, C.Sadıkov’un, Ş.Beyşenaliev’in, B.Ömüraliev’in tiyatro oyunlarında koyulan eserleri, oyuncak bebek tiyatrosunun oyunları, C.Mamıtov, C.Medetov vb. çizgi filmleri katkı sağlamıştır.

      Kırgız çocuk edebiyatı yabancı eserlerin Kırgızca’ya çevrilmesi ile de zenginleşmiştir. 20.yıllarda Z.Lilina’nın “Bizim ustamız Lenin (kırg. Bizdin ustatıbız Lenin)” (1925), V.Kataev’in “Siyahın çocuğu Nusurat (kırg. Negrdin balası Nusurat)“ (1927), M.Auezov’un “Kökcal” (1928) adlı kitapları; 30.yıllarda da A.Barto’nun “Şiirler (kırg. Irlar)” (1937), “Şapşalkız (kırg. Çambılkız)” (1937), S.Marşak’ın “Akılsız farenin yavrusu hakkında (kırg. Akılsız çıkandın balası tuuraluu)” (1937), “İşte böyle unutkan (kırg. Mına usunda unutçaak)” (1937), L.Tolstoy’un “Bulka” (1937), “Küçük çocuklara (kırg. Kiçine baldarga)“ (1939), M.Gorkiy’in “Büyük dede Arhip ile Lenka (kırg. Çon atar Ahip menen Lenka)” (1935), K. Çukovskiy’in “Telefon ” (1935), “Lavabo (kırg. Cuunguç)” (1936), A.S.Puşkin’in “Balık ve balıkçı hakkında masal (kırg. Balık menen balıkçı cönündö comok)” (1936), “Pop ve onun kulu Balda hakkında masal (kırg. Pop cana anın malayı cönündö comok)” (1938), İ.A.Krılov’un “Hicivler” (1937), E.Raspenin “Münhauzen’in yaşadıkları (kırg. Münhauzendin başınan ötkörgöndörü)” (1936, 1939), V.Gügo’nun “Gavroş” (1939), G.H. Andersen’in “Çirkin yavru (kırg. Türüsuuk balapan)” (1938) vb. eserleri Kırgız dilinde yayınlanmıştır. Daha sonraki on sene içerisinde çevirilen kitapların sayıları daha çok artmıştır. Adı geçen yazarlardan başka D.Defo, D.Swift, M.Twain, V.Gogol, N.Nekrasov, A. Çehov, S.Ayni, A. Tolstoy, V.Mayakovskiy, V.Biyanki, N.Nosov vb. gibi birçok yazarın kitapları Kırgız çocuklarının istifadesine sunulmuştur.

      Altmışlı yıllardan itibaren Kırgız çocuk edebiyatı üzerine bilimsel çalışmalar da yapılmaya başlanmıştır. Kırgız çocuk edebiyatını araştıran M.Tügölbaev’in “Kırgız Çocuk Edebiyatı” (1963), V.A. Vakulenko’nun “Kırgızistan’ın çocuk edebiyatı” (1976), M.Sulaymanov’un “Çocuk Hikayeleri Hakkında” (1977), İ.Motyaşov’un “Dağdan Görünen Dünya” (1978) vb. kitapları yayınlanmıştır. K.Abakirov’un “Kırgız-Sovyet Çocuk Edebiyatının Konu Özellikleri ve Kahramanlarının Şekillenme Sorunları” adıyla bu alanda önemli bir akdemik çalışma olan lisansüstü tezini savunmuştur. K.Ukaev’in, K.Matiev’in, T.Çotbaev’in, T.Kozubekov’un vb. eleştirisel makaleleri yayınlanmıştır. Kırgız çocuk edebiyatının gelişmesinde küçüklerin yaşamını gerçekçi ve açık bir şekilde açıklayıp, bütün dünyaya tanıttıkları için Ş.Beyşenaliev СКАЧАТЬ