Cengiz Han'ı Aramak. Анонимный автор
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Cengiz Han'ı Aramak - Анонимный автор страница 39
Название: Cengiz Han'ı Aramak
Автор: Анонимный автор
Издательство: Elips Kitap
isbn: 978-625-6981-81-2
isbn:
39
Michal Biran, a.g.e., s. 53; Timothy May. Moğol İmparatorluğu. Çev. Ülke Evrim Uysal, İstanbul: Kronik Yayımcılık, 2021, s. 57; Karenina Kollmar Paulenz. Moğollar. Çev. Hakan Aydın, İstanbul: Runik Yayınları, 2020, s. 23.
40
Ambagay Kağan, Kabul Kağan’ın dedesi Baysungur Dogşin’in kardeşi Çaragay Lingu’nun Sengün Bilge’den torunudur. Bk. Anonim, Mongolun Nigoça Tobçiyan, s. 46-48; Reşîduddîn Fazlullah Hemedânî, Kitâb-ı Nesebnâme-i Mulûk, vr. 99a-b.
41
Tatar ifadesi Çin kaynaklarında kuzeyde yaşayan boylar için kullanılmaktadır. Bunlar kendi aralarında Ak Tatar, Kara Tatar ve Yabani Tatar olarak üçe ayrılmaktadır. Cengiz Han’ın bunlar arasından Kara Tatarlara mensup olduğu yazılmaktadır. Ancak Orhun yazıtlarında Tatarların farklı bir boy olduğu görülmektedir. Reşîduddîn bu genellemeyi, Tatarların bir dönem çok meşhur olmalarından dolayı birçok Türk boyunun kendisini bu adla ifade etmelerinden kaynaklı göstermektedir. Ele aldığımız dönem içerisinde ise Tatarlar, yine müstakil bir boy olarak görülmektedir. Buna rağmen İslam kaynaklarında Moğollara yine Tatar dendiği de bilinmektedir. Bk. Reşîduddîn Fazlullah Hemedânî, Câmiu’t Tevârîh, , s. 77-78; Ch’i T’ang, a.g.t., s. 91-92; Timothy Michael May, a.g.e., s. 249-250; Kürşat Yıldırım. “Tatar Adının Kökeni Üzerine”. Türkiyat Mecmuası. C. 22, S. 2, 2012; Muharrem Ergin. Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2011.
42
Kuzey Çin’de Kitanların hâkimiyeti altında bulunan Tunguz boylarının birleşip isyan etmesi sonrasında 1115 yılında Agudai tarafından kurulmuştur. Agudai kendi sülalesine Kin (Altın) adını vermiştir. Böylelikle devlet bu ad ile anılmıştır. Bk. Wolfram Eberhard. Çin Tarihi. Ankara: TTK, 2007, s. 249-251; Christopher Atwood. Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire. New York: Facts on File, Inc, 2004, s. 275; Timothy Michael May, a.g.e., s. 212.
43
Anonim, Mongolun Nigoça Tobçiyan, s. 63-64; Anonim, The Secret History of the Mongols, s. 13; Anonim, Moğolların Gizli Tarihçesi, s. 23-24; Lubsandanzan, a.g.e., s. 44-45; Reşîduddîn Fazlullah Hemedânî, Câmiu’t Tevârîh, s. 284.
44
Anonim, Mongolun Nigoça Tobçiyan, s. 65; Lubsandanzan, a.g.e., s. 47
45
Reşîduddîn Fazlullah Hemedânî, Câmiu’t Tevârîh, s. 561; Muhammed Mîrhând. Târîh-i Ravzatu’s Safâ. C. VIII, Neşr. C. Kiyanfer, Tahran: İntişarat-ı Esatir, 2006, s. 3777; Gıyâsuddîn Hândmîr. Târîh-i Habîbu’s Siyer. C. III, Neşr. M. Debirsiyaki, Tahran: Ketab Furuşi Hayyam, 1984, s. 16; Ebülgazi Bahadır Han. a.g.e., s. 61.
46
Ongirad boyu Çin kaynaklarına göre, Onggir Gölü kıyısında yaşadığı için bu isimle anılmıştır. Reşîduddîn Fazlullah onların neseblerini Ergenekon Destanı’na kadar götürmektedir. Bk. Reşîduddîn Fazlullah Hemedânî, Câmiu’t Tevârîh, s.157; Ch’i T’ang, a.g.t., s. 53; Timothy Michael May, a.g.e., s. 233.
47
Seçen ifadesi akıllı, bilgili, aydın manasına gelmektedir. Bk. Volker Rybatzki, a.g.e., s. 644; Ferdinand Lessing, a.g.e., s. 1056.
48
Börte, çilli, noktalı, benekli, boz manalarına gelmektedir. Bk. Volker Rybatzki, a.g.e., s. 262; Ferdinand Lessing, a.g.e., s. 205.
49
Anonim, Mongolun Nigoça Tobçiyan, s. 65-73; Anonim, The Secret History of the Mongols, s. 13-16; Anonim, Moğolların Gizli Tarihçesi, s. 24-26.
50
Anonim, Mongolun Nigoça Tobçiyan, s. 73-75; Anonim, The Secret History of the Mongols, s. 16; Anonim, Moğolların Gizli Tarihçesi, s. 26.
51
Tayiçiguud, Çaragay Lingu’nun torunu Amabagay’ın yönetiminde bulunan halkı ifade etmek için kullanılmaktadır. Hangi dönemde ayrı bir boy haline geldiğine yönelik çeşitli rivayetler vardır. Bk. Reşîduddîn Fazlullah Hemedânî, Câmiu’t Tevârîh, s. 186-187; Ch’i T’ang, a.g.t., s. 245.
52
Anonim, Mongolun Nigoça Tobçiyan, s. 77-86; Anonim, The Secret History of the Mongols, s. 17-20; Anonim, Moğolların Gizli Tarihçesi, s. 29-33.
53
Anda, yeminli kardeş, kan kardeşi, arkadaş manalarına gelmektedir. Bk. Volker Rybatzki, a.g.e., s. 126-127; Ferdinand Lessing, a.g.e., s. 68.
54
Kereyit boyu önceleri Altay Dağları ve İrtiş Nehri arasında yaşarken sonra Orhun Nehri civarına göçmüştür. Reşîduddîn Fazlullah’a göre, onlar eskiden Türklere bağlı bir boy olup, dilleri Moğollardan farklı ama benzerdir. Moğollar ihtişamlı bir devlet kurunca onlar da bu devlete bağlanmışlardır. Bu nedenle Moğol olarak anılmışlardır. Bk. Reşîduddîn Fazlullah Hemedânî, Câmiu’t Tevârîh, s. 111-112; Ch’i T’ang, a.g.t., s. 157; Timothy Michael May. a.g.e., s. 215-216.
55
Anonim, Mongolun Nigoça Tobçiyan, s. 123-129; Anonim, The Secret History of the Mongols, s. 29-30; Anonim, Moğolların Gizli Tarihçesi, s. 40-41.
56
Michal Biran, a.g.e., s. 55.
57
Anonim, Mongolun Nigoça Tobçiyan, s. 131-143; Anonim, The Secret History of the Mongols, s. 31-33; Anonim, Moğolların Gizli Tarihçesi, s. 42-43; Lubsandanzan, a.g.e., s. 63-64.
58
Cadaran, Cengiz Han’ın mensubu olduğu Borçigin soyunun atası Bodonçar’ın ilk aldığı eşten dünyaya gelmiş ama Bodonçar’ın oğlu olmayan Caciraday’ın soyundan gelenlere verilen boy adıdır. Bk. Anonim, Mongolun Nigoça Tobçiyan, s. 39-41. Reşîduddîn bu boyun Kabul Han’ın kardeşi Bayan’ın soyundan geldiğini rivayet etmektedir. Bk. Reşîduddîn Fazlullah Hemedânî, Câmiu’t Tevârîh, СКАЧАТЬ