Ahmet Baytursınulı. Nergis Biray

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ Baytursınulı’nın şiirleri üzerinde bir dil ve üslup çalışması (2011) yapmak kısmet oldu.

      Şimdi de Ahmet Baytursınulı’nın gazetelerdeki yazılarından seçilmiş makalelerin Türkiye Türkçesine aktarılmasına ve dilbilimci, eğitimci, aktarmacı, gazeteci ve şairlik vasıflarını haiz yazarımızın 150. doğum yılı olan bu yıl içerisinde genellikle Kazakistan’da sunduğum, orada yayımlanan ya da yayımlanmayan bildiriler ile daha önce onun hakkında yazılmış birkaç makalenin de esere dâhil edilmesinden oluşan bir kitap hazırlanması fikrini benimseyerek kitabın yayını konusunda destek veren Dr. Yakup Ömeroğlu’na teşekkürü borç bilirim.

      Kitap, Ahmet Baytursınulı’nın hayat hikayesi, edebi şahsiyeti ve eserlerinin tanıtıldığı bir yazıyla başlamaktadır. Bu bölümün ardından Kazakistan’daki çalışmalardan da elde edilen bilgiler çerçevesinde Baytursınulı’nın eserleri üzerine yapılan yayınlar hakkında bir bibliyografya eklenmiştir.

      Esere alınan makale ve bildiriler, çok yönlü bir kişilik olan “ulus önderi” Baytursınulı’nın farklı yönlerini ele alan yazılardır. Aktarılan makaleler onun dil bilimciliğinden eğitimciliğine, şairliğinden gazeteciliğine uzanan yazılardan seçilmiştir.

      Türkiye Türkçesine aktarılan makalelerin yer aldığı bu kitapta, Kazakların topraklarına el konulması, toprakların kiraya verilmesi, yabancıların -genellikle Ruslar- Kazaklara ait olan ve onların yaşadıkları bu topraklara yerleştirilmesi, halkın duyarsızlığı, mahkemeler ve kanunlarla ilgili düzenlemeler hakkında görüşlerini belirttiği, millî mahkemeyle ilgili fikirlerini kaleme aldığı yazılar; parlamento (duma), kongre ve kurultaylarda yaptığı konuşmalarla ilgili bilgilerin aktarıldığı yazılar; Türk Kurultayındaki bildirisini anlattığı yazı; özellikle eğitim konuları içinde sayabileceğimiz eğitim kurumları, eğitim yöntemleri, okul araç gereçleri, ders kitapları ve bunların nasıl olması gerektiği, ana dilinde eğitim, Rusça öğrenenler, bilim yarışı, ilkokul eğitimi ve öğretimi alanındaki sorunlarla ilgili yazılar; medeniyet ve kültürün önemi ve geliştirilmesi, göçer ve yerleşik hayat tarzı, Kazakların birleşmesi ve boy çekişmeleri ve millî meseleler ile ilgili konuları işleyen yazılar; hastalıklar, borç para alma, ekin ekme ve savaşları anlatan yazılar; Kazakların baş şairi Abay, kalem erbabı, dergi çıkarma, Kazak folkloru, edebiyat, estetik, sanat, edebî sanatlar, alfabe, seslerin sınıflandırılması ve imla konularını değerlendirdiği yazılar; o dönemlerde yaşanan sosyal ve siyasi olaylar, sağlık, temizlik vs. konularındaki yazılar yer almaktadır.

      Ayrıca dönem içerisinde Kazakistan’daki karışıklıkların, farklı siyasi akımlar ve yapılanmaların ortaya çıkardığı milliyetçilik fikri ve bununla bağlantılı olarak temelleri atılan ve daha sonra siyasi bir organa dönüşen Alaş Orda hareketi konusunda da Baytursınulı’nın yazıları özellikle Kazak gazetesinde yer almaktadır. Bu millî içerikli çalışmalar, Stalin’in “aydın kıyımı”na kadar varlığını devam ettirmiştir.

      Onun çok yönlülüğünün de yansıtılmaya çalışıldığı bir makale seçimiyle oluşturulan bu eserde, çok büyük zorlukların yaşandığı bir dönemde pek çok alanda bilgi sahibi olan, devlet adamı hassasiyetiyle sorunlara eğilen bir mücadele adamı karşımıza çıkmaktadır.

      Aktarmalar yanında esere konulan makale ve bildirilerin en temel kaynağı tabii ki onun kendi yazıları ve eserleridir. Baytursınulı’nın bu kitapta yer alan makaleleri şu eserden seçilmiştir: “Baytursınulı Ahmet, Altı Tomdıq Şığarmalar Jıynağı (Altı Ciltlik Eserler Külliyatı), Almatı, El-şejire, 2013”. Bu eserin ilk cildinde “Kırk Mısal (Kırk Fabl), Masa (Sivrisinek)” şiir kitapları ile edebiyat ilmi ile ilgili olarak kaleme alınan “Ädebiyet Tanıtqış (Edebiyat Teorisi)” adlı bölüm yer almaktadır. İkinci ciltte öğrencilere okuma konusunu verirken Kazak dili, edebiyatı, coğrafyası, meslekleri gibi konuları da öğretmeye yönelik olarak yazılan “Oquv quralı (Okuma kitabı)”; üçüncü ciltte ana dili öğretimini de sağlayan gramer “Til qural (Dil Bilgisi)”; dördüncü ciltte alfabeler ve dil, dil öğretimi, imla, terim bilimi, aydınlatıcılık ve okuma konularının ele alındığı yazılar; beşinci ciltte Kazak halkından derlenen “joktav (ağıt)” ve destanlar ile bunların tasnifleri konusundaki çalışması; altıncı ciltte ise daha önceki külliyatlara girmediği belirtilen makaleleri ve yazarla ilgili bilgi veren yazılar. Kitabımızdaki yazı seçiminde ayrıca internette yer alan Kazak Gazetesinin sayfalarından da faydalanılmıştır.

      Eseri baştan sona dikkatle okuyan ve eleştirileriyle kitabı daha düzenli hale getiren editörüme teşekkür borçluyum.

      Tabii ki onun eserlerini hediye ederek Baytursınulı’nı tanımamda ilk kapıyı aralayan ve Türklük bilimi alanında her daim bana yol gösteren değerli hocam Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun’a minnettarım.

      Ahmet Baytursınulı’nı biraz da kendi yazılarıyla tanımayı ve tanıtmayı arzu ettiğim bu çalışmada, en büyük minnettarlığım, mensubu olmakla övündüğüm yüce Türk milletinedir. Türk milletinin külleri arasından tekrar doğması, vatan topraklarında hür ve bağımsız yaşama tutkusuyla varlığını sürdürmesi konusundaki önderliğiyle milletimize yol gösteren büyük önder Atatürk başta olmak üzere Türk dünyasının her köşesinde Türklük davasının bu yolda kendini feda etmiş bütün fertlerinin ruhuna bağışladığım bu eserin söz başını, yaşananların özeti olarak da sayabileceğimiz, Baytursınulı’na ait iki dörtlükle sonlandırmak istiyorum:

      Men ölsem de ölemin jönimmenen,

      Tännen basqa nemdi alar ölim menen?!

      Ölgen küni aparıp tığarı – kör,

      Men joq bolam kömilip tänimmenen.

      Tän kömiler, kömilmes etkem isim,

      Oylaytındar men emes bir küngisin.

      Jurt uqpasa uqpasın jabıqpaymın,

      El büginşil, meniki erteñ üşin.

      “Ben ölsem de ölürüm gittiğim yolda,

      Ölüm tenden başka neyimi alır benden?!

      Öldüğün gün götürüp tıkacakları yer: Mezar,

      Tenim gömülse bile ben yine de yok olmam.

      Ten gömülür, yaptığım işler gömülmez,

      Beni değil, bir günlük işimi hatırlasınlar.

      Halk anlamazsa anlamasın; üzülmem,

      Halkın derdi bugün için, benimkiyse yarınlar için”.

Dr. Nergis BirayAnkara, 2022

      AHMET BAYTURSINULI

      A. Ahmet Baytursınulı’nın Hayat Hikayesi

      (5 Eylül 1872-1873? / 1938)

      Ahmet Baytursınulı, Kazakistan’ın Kostanay ili Torgay ilçesi Tosın kasabası Sarıtübek köyünde doğmuştur. O, Orta cüz Kazakları Argun boyundandır.

      Baytursınulı, bir çiftçi ailesinde doğmuştur. Babası Baytursın köyde ve çevre köylerde çok sevilen ve sayılan mert, dürüst, namuslu biridir. 20 Ekim 1886 yılında Sarıtübek köyüne Yakovlev ve adamları gelir. Baytursın ve kardeşinin kendilerini karşılamadığını söyleyerek üzerlerine at sürerler. Baytursın СКАЧАТЬ